Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Page 153

RITDÓMAR
hafa svikið föður sinn: „Aldrei framar
hitti hún elskhuga sinn. Ef það hefði
gerst, ef hann hefði reynt að nálgast hana,
hefði hún myrt hann.“ /. . ./ „Jóhönnu
þóttu þetta vera svik við pabba. Hún
vildi ekki að pabbi þyrfti að horfa upp á
ásigkomulag sitt og þegar svo var komið
buðust engin ógrynni af lausnum." (bls.
68.) Ekki er liðinn nema rúmur sólar-
hringur frá dauða Jóhönnu þegar faðir-
inn bindur enda á líf sitt með því að
gleypa banvænan skammt af pillum.
Lýsingin á viðbrögðum Jóhönnu (á
himnum) sýna glöggt hvernig ffásögnin
bæði gefur í skyn og afheitar sifjaspelli:
„Mamma,“ segir Jóhanna, „ég hefði
ekki drepið mig hefði ég vitað að pabbi
mundi herma eftir mér. Nú lætur hann
líta út fyrir að um samantekin ráð hafi
verið að ræða. Búandi til einhverja
svaka ástarsögu um okkur. Hvað held-
urðu að Hulda haldi? Auðvitað að við
pabbi höfum verið saman þegar við
drepum okkur með stuttu millibili og
ég óffísk? Mamma, finnst þér þetta
ekki unfair?" (bls. 77.)
Er dóttirin hér að lýsa réttlátri reiði yfir
hugsanlegum misskilningi, eða er þetta
tilraun hennar til að fela sannleikann fýr-
ir mömmu? Samtal þeirra mæðgnanna
heldur áfram í sama dúr og Jóhanna
verður æ hysterískari og æstari yfir vænt-
anlegri komu föður síns til himna: „Og
ekki þori ég að hitta pabba nú fremur en
fyrri daginn, ófrísk og svona. Þegar mað-
ur er óléttur vill maður vera í friði með
mömmu sinni! En þáþarf hann að koma
og skemma allt!“ (bls. 78.) Síðar þegar
hún ítrekar „afbrýðisemi“ pabba síns og
óttann við viðbrögð hans yfir óléttunni
og móðir hennar dregur orð hennar í efa,
reiðist hún mömmu: „Þú hefur ekki ver-
ið heima í tíu ár. Þú veist ekkert hvernig
þetta er búið að vera.“ (bls. 82.) Hér
virðist ekki langsótt að álíta að dóttirin
sé að reyna að segja móður sinni eitthvað
um leið og hún reynir að hylma yfir það
sama.
Pabbi og mamma
Lýsingin á föðurnum styður reyndar öll
grun um eitthvað óeðlilegt í fari hans og
háttalagi. Og ekki síst hvernig hjóna-
bandi hans og Svanhvítar var háttað.
Árna er lýst sem veiklunduðum en kúg-
andi föður. Hann stjórnar börnum sín-
um og annast heimilið „frá sófa sem stóð
á milli borðstofunnar og stofunnar og
sneri að útidyrunum." (bls. 7.) Hann er
nær alltaf sýndur í láréttri stellingu, liggj-
andi í sófanum undir hekluðu teppi, oft-
ar en ekki hálfvolandi eða grátandi yfir
dauða Jóhönnu eða eigin aumingjaskap.
Vel er hægt að tala um umsnúning hefðar
í lýsingunni á pabbanum, hann er hér í
hefðbundinni, en ýktri, kvenlegri stöðu:
útafliggjandi og aumur. Þetta kemur síð-
an enn betur í ljós borið saman við mynd
móðurinnar, Svanhvítar, á himnum þar
sem hún geislar af glæsileika og reisn:
Hún er hávaxnari en aðrir í salnum.
Hún gengur reist með mjúkum axla-
hreyfingum í enda salarins, að eilífðar-
djúkboxinu. Allir gestir salarins líta
upp og fylgjast með hverri hreyfingu
hennar því í himnaríki hefúr enginn
annað eins göngulag og hún. /.../ Efri
hluti líkama hennar hreyfist kyn-
þokkafúllt með mjúkum hreyfmgum
neðri hlutans. /. . ./ Svart hárið nær
niður á mitti og er haldið affur með
silfurlitaðri spöng með hjarta-
mynstri. . . Augnlok hennar og auga-
brúnir eru kopargræn. Guð lokar aug-
unum vegna þess að hann tárast. (bls.
80-81.)
Athyglisverða mótmynd af föðurnum
má sjá skömmu síðar í lýsingunni á líki
hans sem synir hans hafa lokið við að
leggja til og snyrta:
Það var ekki lélegt að sjá pabba í
straujuðum náttfötum, í hreinum
sokkum og nýjum inniskóm. Ný-
klipptan og náfölan með sínar
eldrauðu varir. Hendurnar skreyttar
gullhringjum svo glampaði á þá og les-
gleraugun. Hann hafði yngst. Hann var
TMM 1998:2
151