Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Page 155

RITDÓMAR
líffæralausum búk hans sem hangir á
öxlum tveggja af „vitringunum".
Einar, sá næsti í röðinni, virðist hald-
inn kroppsfóbíu (sem kannski á rætur að
rekja til vistar hans í sveittu og skítugu
fangi móðurinnar sem læsti hann inni
með sér í meira en sólarhring í einni
vímunni?) og á hugsanlega í vandræðum
með að skilgreina kynhneigð sína. Hann
rakar af sér nær öll líkamshárin og særir
líkama sinn litlum skurðum og bruna-
sárum. „Ég vil vera hreinn. Alveg stór-
kostlega hreinn. Hár eru sóðaleg“ (bls.
45), segir hann um leið og hann rakar á
sér bringuna og upphugsar tæki til að
pynta konur með kynferðislega. Einar
virðist hafa þá áráttu að ganga um nak-
inn eða á nærbuxunum (sem pirrar
Högna ósegjanlega) og vafamál er hvort
hann laðast meira að fngólfi, nýjum vini
sínum, eða Margréti, hjúkrunarkonu
sem hann segist vera orðinn ástfanginn
af seint í sögu. Sú „ást“ virðist þó öllu
fremur vera árátta til að gera konuna
óffíska (sbr. greddu hans effir að þeir
bræður „gerðu að“ líki systur sinnar).
Máni, yngsti bróðirinn, er sá eini sem
er kynferðislega virkur (svo um munar)
á þeim dögum sem sem frásögnin nær
yfir. Hann nær sér í kærustu, Huldu, þau
eru meira og minna í samförum í nokkra
daga, þar til hann bindur hana og keflar
í rúminu (af óútskýrðum ástæðum) og
þar kafnar hún skömmu síðar. (Hér er
aftur kynlíf og dauði í órjúfanlegri ein-
ingu.) Þetta „hliðarplott“ er með því
óhugnanlegasta í bókinni og maður velt-
ir fýrir sér hvort í persónu Mána felist
hinn hreinræktaði „sækópati“? (Hér má
einnig hafa í huga framkomu hans við
afgreiðslukonuna í sjoppunni undir lok
sögunnar.) Vafalaust væri hægt að rekja
siðblint og glæpsamlegt eðli Mána til
hinnar fjarverandi móður og vanhæfa
föður - ef maður væri á þeim buxunum.
Högni, sögumaðurinn sjálfur, er upp-
áhald móður sinnar sem reynir eins og
hún getur að beita áhrifum sínum á
himnum til þess að koma honum í fram-
haldsnám á jörðu! Högni er tilfinninga-
næmastur bræðranna, samkvæmt orð-
um móður hans, og hann er - líkt og þeir
allir - afar upptekinn af því að halda sér
„hreinum“ (enda var það ein af óskum
móður hans: „vertu hreinn og láttu eng-
an bilbug á þér finna.“ (bls. 53)). Frá-
sagnir af líkamsumhirðu, baðferðum og
því um líku verða á stundum líkastar
lýsingum á ritúali eða einhvers konar
helgiathöfn (sjá t.d. bls. 53). Ein leið til
að túlka þessa sífelldu hreinlætisumræðu
er að hún vísi til „óhreinindanna“ sem
bræðurnir ólust upp við. Kropps-angist
þeirra gæti einnig tengst þeim gruni um
sifjaspell sem textinn vekur og rætt var
hér að framan.
En Högni er líka von fjölskyldunnar.
Hann er sá sem móðirin bindur von sína
við, hann er sá sem lesandinn trúir að
muni lifa af - grunur um endalok Einars
og Mána er sterkur - hann er sá af
„negrastrákunum tíu“ sem hlýtur að ná
sér í stelpu og stækka fjölskylduna á ný.
Enda lýkur bókinni á því að sápukúla frá
himnum nálgast hann í þann mund sem
hann er að sofna og slík himnasending
hefur mikla gæfu í för með sér fyrir þann
sem fyrir verður „sérstaklega ef það ger-
ist á meðan sá heppni sefur“. (bls. 181.)
Bræðurnir velta að sjálfsögðu einnig
fyrir sér líkama stelpna og viðhorfum
þeirra til stráka og kynlífs. Ég bendi t.d. á
umræðuna um stelpur, kynlíf og hrein-
læti á bls. 30 og skemmtilega umræðu er
að finna um lík og líkama á bls. 172-173,
þar sem renna saman í eina heild dauðinn
og æxlunin, tíðablóð kvenna og blóð úr
bringusári karlmanns. Hér mætti fara á
flug í bókmenntafræðilegri sálgreiningu -
en það verður að bíða betri tíma og rúms.
Leiðarstef og lokaorð
Ég hef hér að ofan reynt að lýsa í grófum
dráttum þeim meginmunstrum sem
Kristín Ómarsdóttir dregur upp í flók-
inni úrvinnslu sinni á klassískum sögu-
efnum: ástinni, dauðanum og kynlífinu.
TMM 1998:2
153