Skírnir - 01.01.1967, Side 78

76
Harald L. TveterSs
Skírnir
í Fædrelandet um fyrstu bók Björnsons, Sigrúnu á Sunnu-
hvoli, að hún ætti skilið að vera keypt og lesin framar flest-
um öðrum skáldskap, sem í seinni tíð hefði skotið upp koll-
inum í norrænum bókmenntum. Þegar honum skildist, hvern-
ig aðstaða Björnsons var orðin heima í Kristjaníu, skrifaði
hann vini sínum bréf og hvatti hann ákaft til að flytja til
Kaupmannahafnar. Hann átti að fá næði til starfa, svo að
hann gæti skrifað, og Clemens Petersen hafði auk þess útgef-
anda á reiðum höndum, Frederik V. Hegel hjá Gyldendals-
útgáfunni. Allt þetta réð úrslitum fyrir Björnson. Persónu-
legar og pólitískar kringumstæður lögðust á eitt að snúa huga
hans til Danmerkur vorið 1860. Hann tók eina af sínum miklu
ákvörðunum, þær tók hann margar á sinni viðburðaríku ævi,
og oft virtust þær þeim, sem utan við stóðu, ástæðulausar
sveiflur og brotthvarf frá gömlum sjónarmiðum. Að baki
þessu voru þó jafnan langir tímar efasemda, og hann breytti
ekki um stefnu, fyrr en hann var því vaxinn. En þegar hann
á annað borð skipti um, gat hann verið sjálfum sér sam-
kvæmur, þá lagðist hann á sveif með hinu nýja af allri sinni
orku.
Það fyrsta, sem hann valdi 1860, var danskt útgáfufyrir-
tæki. Hann hafði haft marga og ólíka útgefendur í Noregi,
suma góða, aðra lakari. Eitt var þeim öllum sameiginlegt —
þá skorti fé. Fátækt og léleg sambönd (lélegar samgöngur)
kom í veg fyrir, að skapazt gæti verulegur fjöldi lesenda, og
þess vegna völdu útgefendurnir siðalærdómsrit, skólabækur,
— allt það, sem kallað er nauðsynjavara bóksalanna. Auk þess
lifðu útgefendurnir mjög í liðnum tíma, og þeir voru óvanir
skáldum, sem í rauninni áttu söluhæf verk. Það var því ná-
lega aldrei um fyrirframgreiðslur að ræða. Við þetta bættist,
að gagnrýni í Noregi var neikvæð og ólundarleg. Nýju skáld-
in, sem geystust inn á skáldaþing Noregs um miðja 19. öld
með Björnson í broddi fylkingar, voru sjálfumnóg og kröfu-
hörð. Rithöfundarnir kröfðust góðra lífsskilyrða og skilnings,
svo að þeir gætu yfirleitt lifað af ritstörfum sínum. Til þess
að þetta mætti takast, varð bóksalan að stóraukast, og það
gat þvi aðeins orðið, að sameinaðir væru tveir lesendahópar,