Skírnir - 01.01.1977, Blaðsíða 25
SKÍRNIR KVENNARANNSÓKNIR í BOKMENNTUM 23
Lýsing Mary Ann Ferguson á grundvallarkvengerðum bók-
menntanna virðist koma mætavel heim og saman við íslenskar
bókmenntir, að svo miklu leyti sem það hefur verið rannsakað.
í viðtali við Svein Skorra Höskuldsson í Morgunblaðinu 2/8
1969 um kvenlýsingar í íslenskum sagnaskáldskap bendir hann
á kvengerðirnar ástkonur og jómfrúr sem rekja megi til sagna
Gests Pálssonar. Ástkonur hafa þar suðrænt útlit, — eru dökk-
hærðar, lágvaxnar og feitlagnar. Jómfrúr eru aftur á móti há-
vaxnar, skarpleitar og ljósleitar með norrænu yfirbragði. Telur
Sveinn Skorri að þetta hafi verið bókmenntaleg tíska á Norður-
löndum. Heillandi ástkona sé sú kvengerð sem er framandi í
útliti, og bendir hann á að í bókmenntum suðlægari landa sé
ástkona ljós yfirlitum, sbr. Nana í samnefndri bók Emil Zola.
í greininni „í leit að kvenmynd eilífðarinnar", sem birtist í
Skírni 1972, sýnir Sveinn Skorri hvernig þessar kvengerðir, sem
Iiann nú kallar madonnu og mellu, leikast á í kvenlýsingum
Halldórs Laxness. Hann segir:
Annars vegar er konan í senn andleg ástkona og móðir sjálfs guðs al-
máttugs — vor frú, mey og móðir, Sancta María.
Hins vegar er hún holdtekja syndarinnar, mótleikari sjálfs djöfulsins,
ginandi yfir hinum lokkandi, eilífa ormi og otandi sínum eplum.
Allar meiri háttar lýsingar kvenna í sögum hans eru fyrst og fremst mót-
aðar af kynferði persónunnar. Konum, ungum, miðaldra og gömlum, er
lýst sem kynferðisverum. Afstaða annarra sögupersóna til þeirra mótast
af þessari staðreynd, og afstaða sögumanns eða höfundar er einnig oft lituð
af hinu sama.G
Það veikir óneitanlega rökstuðning Sveins Skorra, að hann
gerir svo lítinn mun á sögumanni og höfundi. Lýsing hans er
áreiðanlega rétt hvað persónusköpun og atburðarás snertir, þ.e.
a.s. sjálft frásagnarsviðið. En þar með er ekkert sagt um afstöðu
höfundarins, sem mér virðist vera nokkuð breytileg eftir tíma-
bilum, eins og sjá má við samanburð á afstöðu hans til kvenhlut-
verks Ástu Sóllilju og Úu.
Sem dæmi um greiningu á ákveðnu minni má nefna bók
Kate Millet, Sexual Politics (1969), þar sem hún einskorðar sig
við samband valds og kynkúgunar og hvernig þess sér stað í