Skírnir - 01.01.1977, Blaðsíða 127

SKÍRNIR FARALDUR GÍSLA BRYNJULFSSONAR 125
Það liggur í augum uppi, að kvæði þetta er gegnsýrt af þeim
þunglyndisanda og af þeirri tilhneigingu til lífsflótta, sem í ís-
lenzkri bókmenntasögu 19. aldar eru kennd við Byron lávarð
og hvað sterkast birtast í ýmsum af kvæðum Kristjáns Jónssonar
Fjallaskálds. Ummæli Gísla sjálfs taka hér líka af allan vafa, en
í formála, sem hann skrifaði að kvæðinu árið 1885, kemst hann
m. a. svo að orði:
... Enn skal eg bæta því við, er eg og aldrei hef reynt að leyna, að það, sem
þá [þ. e. 1848] gerði kvæðið að nýnæmi á íslandi, var það, að íslendingum
kom þar hin fyrsta vitneskja um skáldskap Byrons, er eg nú hefi reynt að
sýna mönnum nokkuð greinilegri dæmi uppá með hans eigin orðum; en
það þykist eg enn heldr mega telja mér til gildis enn ógildis, að eg varð
fyrstr til að láta menn á íslandi fá nokkuð veðr af þessum skáldskap, sem
í upphafi vorrar aldar gekk um öll lönd sem logi yfir akr, hversu fávitr
sem hin yngri kynslóð nú er um allt þetta og hversu vel sem eg nú og veit,
að þeim skáldskap fylgdu líka ýmsir anmarkar..
Það er að vísu rangt hjá Gísla, að hann hafi orðið fyrstur til
að kynna íslendingum anda Byrons, því að svo sem kunnugt er
hafði Grímur Thomsen áður birt kvæði í þeim stíl. Þetta benti
Richard Beck á í grein, sem hann skrifaði í Skírni 1939 um Gísla
og Byron, og hann sýndi auk þess fram á það með ýtarlegum
samanburði, að í Faraldi hefur Gísli stuðzt svo mjög við Childe
Harolds Pilgrimage eftir Byron, að það verk er tvímælalaus
fyrirmynd kvæðisins. Það má líka til sanns vegar færa, að Gísli
hafi hér orðið fyrstur til, því að ekkert annað skáld hafði áður
ort meiri háttar kvæði, sem var beinlínis stæling á verki eftir
Byron, og án þess að fara með það í neina launkofa.8
í framhaldi af þessu er svo loksins tímabært að víkja að þeim
spurningum, sem meginmarkmið þessarar greinar er að leita að
svörum við. Varðandi kvæðið Faraldur er það alls ekki fullljóst,
hvort það á að skiljast fyrst og fremst sem lífsleiðakvæði í anda
Byrons, er flytji þá þann meginboðskap, að lífið sé fánýtt og
naumast þess virði að taka það nema í meðallagi hátíðlega, eða
þá hvort skilja beri kvæðið fyrst og fremst sem baráttukvæði
fyrir hugsjónum þeirrar frelsisöldu, sem árið 1848 reið yfir
Evrópu.