Skírnir - 01.01.1977, Side 213

SKÍRNIR
RITDÓMAR
211
En vera má að þessi tillitssemi við erlenda notendur bókarinnar gangi í
surnum efnum einum o£ langt. Formálinn er sem fyrr segir aðeins á dönsku.
Nánari orðskýringar innan sviga eru alltaf á dönsku: bátsmaður er t.d.
skýrt bádsmand, 0verste rnenige s0mand (pá trawler). Þetta virðist stundum
kynlegt, en er þó varla til ama. En meira maetti vera um slíkar skýringar.
Yfirleitt standa dönsku orðin ein, aðgreind með kommu þegar um er að
ræða samheiti, en semikommu þar sem orð eru ólíkrar merkingar: fram-
burður udtale, foredrag, diktion; udsagn; aflejring (iflod) (hljóðmyndun;
vitnisburður; aur). Hér hefði vel mátt bæta við (for retten) á eftir udsagn,
þar sem annars er gert ráð fyrir því að notandi þekki fyrirfram muninn á
udtale og udsagn. Þessi merkjasetning hefur þó á stöku stað brugðist, t.d.
bófi bums, l0jser, gangster (róni; þorpari; atvinnuglæpamaður). Bókin van-
metur þarfir venjulegra íslenskra lesenda sem ekki eru ýkja vel að sér
í dönsku og geta þvf átt bágt með að gera sér grein fyrir merkingar-
mun dönsku orðanna. Þetta kemur líka fram í þeim leifum sem enn loða
við þessa bók af helstu lýtum hinna fyrri orðabóka ísafoldar. Þeim er gjarnt
að þýða skýrandi, nota fágæt orð eða jafnvel orð sem aldrei eru notuð. Dæmi:
akvegur, k0revej fyrir bilvej, vej; jarðskjálftakippur jordskcelvsst0d fyrir (et
enkelt) jordskœlv; sérsamband scerforbund fyrir enkeltforbund sem ætti í
rauninni aðeins að vera fagforbund; heimilistœki husholdningsmaskine,
husholdningsapparat fyrir „hárde hvidevaref'. Hér er oft vandi á höndum.
Engin samsvarandi orð eru til í dönsku fyrir hugtök eins og akvegur, jarð-
skjálftakippur eða heimilistæki, en það vita menn ekki nema þeir séu vel
að sér í málinu. Annarsstaðar verður þessu ekki borið við þar sem rétt
þýðing kemur á eftir annarri ófullnægjandi: Félagsmálastofnunin Social-
instituttet; Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar Reykjavik kommunes
socialvæsen.
Þannig er farið með mörg slanguryrði í bókinni að vafist getur fyrir
bæði dönskum og íslenskum notendum að átta sig á réttri þýðingu þeirra.
Fyrst er birt algengasta danskt orð yfir fyrirbærið en því næst og þó ekki
nema stundum tilsvarandi danskt slanguryrði: löggan politiet, strisserne
(lögga í eintölu kemur ekki fyrir í bókinni); böllur penis (vantar pik); kennd-
ur spirituspávirket, omtáget, bedugget; þéttur tcet o.s.frv. en alveg vantar
lakket til. En þessara lýta gætir í langtum minna mæli í Dansk-íslenskri
orðabók en öðrum íslenskum orðabókum. Góð skýring er gefin á séríslensk-
um fyrirbærum eins og skyr og mælt með því að nota einfaldlega íslenska
orðið.
Þessir annmarkar á bókinni sem nú var lýst koma auðvitað niður á nota-
gildi hennar. Hún er mesta fyrirtak fyrir dana sem notar hana við lestur
íslenskra texta. En hún hentar ekki alltaf eins vel þeim sem vilja þýða úr
íslensku á dönsku, islendingum e.t.v. enn síður en dönum. Oft finnst manni
vanta „rétta" orðið eða smellna þýðingu: framburður fyrir rétti heitir al-
mennt ekki udsagn heldur forklaring; vátrygging er að vfsu forsikring en
einkum ulykkesforsikring; afturkippur er þýtt með tilbagegang, afbrydelse;