Hugur - 01.01.2015, Page 57

Líkamlegar hugverur 57
og getu. Hann er upphafspunktur hreyfanleika. Leib er það sem hreyfir umhverfi
sitt og það eina sem við getum hreyft án þess að hreyfa eitthvað annað fyrst.
Það er í þessum grundvallarhreyfanleika sem umheimurinn birtist okkur á einn
sinn frumstæðasta hátt, ekki aðeins út frá „ég veit“ eða „ég hugsa“ líkt og hjá
Descartes, heldur sem „ég get“.
Í öðru lagi er Leib vettvangur skynjunar. Leib er það sem finnur og skynjar. Lík-
ami minn myndar heildrænt svið skynjunar þar sem ég upplifi stöðugt umhverfi
mitt. Ég sé ekki bara umhverfi mitt, heldur umlykur það mig algörlega. Þegar ég
sit á stól finn ég hvernig líkami minn þrýstir sér á sætið, hvernig lærin og rassinn
bera megnið af þunganum á meðan fæturnir bera minna.
Í þriðja lagi er Leib upphafspunktur allra upplifana af heiminum og grundvöll-
ur allra áttaskynjana, það sem Husserl kallar Nullpunkt. Það sem Husserl á við hér
er hin viðvarandi staða hér-sins. „Allir hlutir birtast mér gegnt mér; þeir eru allir
„þarna“ – ein og aðeins ein undantekning er á þessu, en það er líkaminn [Leib],
sem er alltaf „hér“.24 Ég hef alltaf eitthvert ákveðið „hér“ sem stendur gegnt öllu
sem er „þarna“, í burtu frá mér. „Hér-ið“ á sér engan annan samastað, það getur
ómögulega verið „þarna“. Þetta „hér“ er miðpunktur afstöðu minnar til heimsins
og verður, og út frá því skil ég t.d. vinstri og hægri og upp og niður.25
Leib er því þessi grundvallarafstöðupunktur gagnvart heiminum og þannig
bendir Behnke á að þegar við framkvæmum hina fyrirbærafræðilegu frestun og
nálgumst hina hreinu meðvitund, eins og Husserl leggur til í Hugmyndum I, að þá
erum við ekki að nálgast ólíkamnaða sál, heldur reynum við að fresta líkamanum
sem Körper, hinum hlutgerða líkama, en stöndum eftir með líkamann sem Leib,
hinn lifða líkama.26 Því eins og Husserl heldur fram í Hugmyndum II þá stendur
„allt sem hefur hlutveruleika í umheimi sjálfsins [...] í sambandi við líkamann
[Leib].“27 Þannig er hin hreina meðvitund alltaf líkömnuð.
Meira að segja þegar við hugsum okkur eitthvað – ef við ætlum eitthvað án
beinnar skynjunar – þá staðsetjum við það gagnvart okkur í ljósi líkamleika okkar.
Husserl bendir okkur á að þó við ímyndum okkur eitthvað sem er augsýnilega
ekki raunverulegt, eins og t.d. kentár, þá komumst við ekki hjá því að gera það út
frá hinum lifða líkama. Kentárinn er nálægt okkur eða langt frá, hann er beint
fyrir framan okkur eða fyrir ofan okkur, við sjáum bakið á honum eða framan á
hann. Eða með öðrum orðum, þegar við ætlum hlut í ímyndun, þar sem maður
gæti hugsað sér að hluturinn sé manni gefinn á einhvern hátt í heild sinni, þá
„sjáum“ við hann samt sem áður út frá margbreytilegum sjónarhornum og stað-
setningu út frá „hér-i“ líkamans.28
24 Husserl, 1989: 166.
25 Sama. Hér er vert að gera eilítinn samanburð við Heidegger sem staðsetur vitundina sem stöðugt
„þar“, því vitundin vísar alltaf út fyrir sjálfa sig. Þess vegna ber viðfang rannsóknar Heideggers
heitið Dasein, þarvera. En eins og Zahavi bendir á þá má velta fyrir sér hvernig við getum verið
„þar“ ef við höfum ekki eitthvert „hér“ til þess að miða við. Sjá Heidegger, 1962 og Zahavi, 2008:
68.
26 Behnke, (án ártals).
27 Husserl, 1989: 61.
28 Sama: 61–62.
Hugur 2015-5.indd 57 5/10/2016 6:45:09 AM