Hugur - 01.01.2015, Page 163

Dagbók 2016. Árið með heimspekingum 163
Ritstjórar og höfundar: Erla Karlsdóttir,
Eyja M. Brynjarsdóttir, Nanna H. Hall-
dórsdóttir og Sigríður Þorgeirsdóttir.
Dagbók 2016. Árið með heimspekingum.
Háskólaútgáfan. 2015.
Haustið 2015 kom út á vegum Háskólaút-
gáfunnar Dagbók 2016. Árið með heimspek-
ingum. Dagbókin en önnur sinnar
tegundar en Sigríður Þorgeirsdóttir
heimspekingur er ein höfundur að Dag-
bók 2014. Árið með heimspekingum sem er
upphafið að þessu átaki að kynna kven-
hugsuði á skemmtilegan og aðgengilegan
hátt í dagbókarformi. Hver vika ársins er
helguð einum hugsuði sem er kynntur
með stuttum pistli og mynd. Auk þess að
kynna til leiks starfandi samtímaheim-
spekinga og fræðakonur frá fyrri öldum
inniheldur dagbókin einnig nokkra pistla
um gyðjur. Ástæðan sem höfundar gefa
fyrir því er sú að „þær eru tákngervingar
fyrir hugmyndir um kvenleika og þau
átök sem sem hafa staðið um hann í
heimspeki og hugmyndasögu Vestur-
landa“. Einnig eru nokkrir rithöfundar,
skáld og aðgerðasinnar, sem annars ekki
eru þekktir sem heimspekingar, teknir
með í þessa samantekt.
Sú ákvörðum að víkka út eða brjóta
upp ramma heimspekinnar um það hver
teljist heimspekingur og hver ekki, er í
takti við þá gagnrýni sem meðal annarra
einn höfunda dagbókarinnar, Eyja Mar-
grét Brynjarsdóttir, hefur fjallað nokkuð
um og tengist kerfislægri kvennafæð
heimspekinnar.1 Eins og höfundar leggja
áherslu á í inngangsorðum sínum hafa
konur „ævinlega stundað heimspeki þó
framlag þeirra hafi oftar en ekki leg-
ið í þagnargildi“. Höfundar vilja með
þessu framlagi varpa nýju ljósi á sögu
mannlegrar hugsunar sem þær telja
að birtist á annan hátt frá sjónarhóli
heimspeki kvenna. Ég styð þetta mark-
mið heilshugar enda margar ástæður til
að endurskoða og halda uppi gagnrýnu
viðhorfi til kanónu hugmyndasögunn-
ar. Kanóna er hugtak sem er notað yfir
samsafn höfunda og texta sem taldir eru
miðlægir fyrir ákveðna hefð þekkingar,
hugsana, lista og fræða. Algengt viðhorf
til kanónu er að hún sé á einhvern hátt
náttúrulega tilkomin eða sjálfsprottin. Það
sjónarhorn gefur til kynna að þeir textar
eða höfundar sem eru kanóníseraðir, þ.e.
ná mikilli útbreiðslu og verða sjálfsagðir
innan hefðarinnar, veljist inn í kanónuna
vegna gæða og frumleika fyrst og fremst,
og síðan vegna þess sem Hans Georg
Gadamer hefur kallað áhrifasögu þeirra.2
Á seinustu áratugum hafa femínistar,
gagnrýnir hugsuðir frá fyrrverandi ný-
lendum og aðrir jaðraðir hópar sett
spurningarmerki við þetta náttúrulega
sjónarhorn. Þá hefur því verið haldið
fram að úrvalið sé að mörgu leyti hlut-
drægt og endurspegli verk og afrek
mjög einsleits hóps sem oftast tilheyri
sama kyni, litarhætti eða stétt. Hvað
sem því líður er ljóst að gleymska og
jafnvel þöggun eru óhjákvæmilegir
fylgifiskar kanóníseringar. Í því sam-
bandi hefur sagnfræðingurinn Mich-
ael-Rolph Trouillot greint fjögur stig
þöggunar eða gleymsku sem á sér stað í
ferli sögusköpunar og ritunar. Sú fyrsta
varðar skráningu og ritun, hvaða at-
burðir eru skjalfestir og hvaða atburðir
verða gleymskunni að bráð. Annað stig
Dagbók 2016. Árið með heimspekingum
Hugur 2015-5.indd 163 5/10/2016 6:45:48 AM