Hugur - 01.01.2016, Blaðsíða 12

12 Björn Rúnar Egilsson ræðir við Christopher Mole
Í Attention is Cognitive Unison er að finna fjölmargar tilvísanir í verkefni (e. task);
að gera verkefni er eitthvað sem krefst leiðsagnar skilnings og virkni af hálfu gerand-
ans (að gleyma sér í dagdraumum eða láta hugann reika getur þannig ekki talist vera
verkefni). Þú heldur því fram að aðeins þegar eitthvað teljist vera verkefni sé hægt að
gera það á athugulan hátt. Að hve miklu leyti þurfum við að skilja eitthvað til að geta
veitt því athygli?
Kenningin felur í sér þá sterku fullyrðingu að til þess að gera eitthvað á athugulan
hátt, þarftu að skilja það sem þú ert að gera. En það er mikilvægt að greina á milli
þess að veita einhverju athygli og þess að gera eitthvað á athugulan hátt. Ég gæti
rekist á hlut sem ég kannaðist ekkert við en samt sem áður veitt honum athygli
með því að reyna að skilja hann. Þar með veiti ég einhverju athygli án þess að
skilja það. Það vefst ekkert fyrir mér, ég skil hvað felst í því að skoða og rannsaka.
Ég er að reyna að gera mér í hugarlund gagndæmi um einhvern sem fær leiðbeiningar
á erlendu máli sem hann skilur ekki til fulls en fer eftir þeim eins vel og honum er unnt.
Felast engin vandkvæði í því fyrir hina sterku kröfu um skilning?
Það held ég ekki, þótt ég vilji ekki letja þig frá því að fara lengra með þessa
hugmynd til þess að benda á mögulega vankanta á kenningunni. Mögulega felur
þetta í sér vandkvæði fyrir kenninguna en við fyrstu sýn virðist þetta vera dæmi
um einhvern sem skilur það sem hann er að gera: hlusta og reyna að túlka.
Þegar þú talar um skilning og verkefni í tengslum við athygli, ertu þá bara að hugsa
um skilning sem hefur verið mótaður í yrðingar og sjálfráðar gjörðir? Mjög margt af
því sem fólk gerir dagsdaglega virðist vera gert ómeðvitað.
Ég held að augljósustu verkefnin feli í sér sjálfráðar gjörðir. Ég tek dæmi um
einstakling sem dettur en hefur nægan tíma til þess að bregðast við fallinu. Það
telst vera verkefni, hann skilur hvað hann er að gera og notar skilning sinn á
aðstæðum til þess að hafa áhrif á framvindu fallsins en samt sem áður getum
við ekki sagt að fallið sé sjálfráða gjörð. Þannig að það sem ég hef í huga nær
að einhverju leyti út fyrir svið hins sjálfráða. Ég hef ekki viljað binda verkefni
og skilning við meðvitund of sterkum böndum og segi undir lok bókarinnar að
athygli sé möguleg hjá einhverju sem þó skorti meðvitund; ég álít það beinlínis
vera satt að fótboltalið geti veitt einhverju athygli vegna þess að það spilar fótbolta
á ákveðinn hátt og sá háttur getur falið í sér öll einkenni þess að veita einhverju
athygli. Samt vil ég ekki samþykkja að fótboltaliðið geti verið meðvitað.
Þó hafa margir heimspekingar allt frá William James á 19. öldinni til okkar daga
verið bjartsýnir á að varpa megi ljósi á ráðgátuna um athygli með því að rannsaka
meðvitundina.
Afstaða mín er sú að athygli einkennist fyrst og fremst af virkni (e. agency), ekki af
þekkingu eða meðvitund, vegna þess að við þurfum að framkvæma ýmsar gjörðir
í heiminum og veita hlutum athygli. Við þurfum að aðhafast margt í annasömum
heimi sem býður okkur upp á ótal möguleika til framkvæmda. Þessi hugmynd
Hugur 2017-6.indd 12 8/8/2017 5:53:12 PM