Hugur - 01.01.2016, Side 63

Hugsun hneppt í kerfi 63
anda túlkunarfræði merkingartrúar brýnir Páll fyrir okkur að virða þá skynsemi
sem staðist hefur dóm kynslóðanna, en Habermas tortryggir hana og leitast við að
greina þau óréttmætu yfirráð sem hamla möguleikum okkar til að móta samfélag-
ið af vilja og vitund. Með þessum hætti leiðir samanburður á þeim Páli og Haber-
mas í ljós ágreining sem sett hefur mark sitt á samtímaumræðu um stjórnmál
og siðferði. Málflutningur Páls er andlega skyldur ný-aristótelískum viðhorfum
og hann er óhræddur við að gagnrýna samtímann út frá „gömlum og góðum
gildum“. Habermas er andsnúinn því að hverfa til frumspekilegra hugmynda fyrir
tíma Kants og leitar gagnrýnisviðmiða í skynsemi málsmeðferðar sem miðar að
því að frelsa menn undan óréttmætum yfirráðum.62
Heimildir
Freud, Sigmund. 1990. Undir oki siðmenningar. Þýð. Sigurjón Björnsson. Reykjavík:
Hið íslenzka bókmenntafélag.
Garðar Á. Árnason. 2000. Inngangur. Ógöngur: Tarner fyrirlestrarnir 1953, ásamt
sjálfsævisögulegri grein höfundar/Gilbert Ryle. Íslensk þýð. eftir Garðar Á. Árnason
sem einnig ritar inngang. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag 2000.
Habermas, Jürgen. 1968/1971. Erkenntnis und Interesse/ Knowledge and Human Inter-
ests. Þýð. J.J. Shapiro. Boston: Beacon Press.
Habermas, Jürgen. 1974. Theory and Practice. Þýð. J. Viertel. Boston: Beacon Press.
Habermas, Jürgen. 1977. A review of Gadamer’s Truth and Method. Understanding and
Social Inquiry (bls. 335‒363). Ritstj. Fred R. Dallmayr og Thomas McCarthy. Notre
Dame, IN: University of Notre Dame Press.
Habermas, Jürgen. 1979. What Is Universal Pragmatics? Communication and the
Evolution of Society (bls. 1‒68). Þýð. Thomas McCarthy. Boston: Beacon Press.
Habermas, Jürgen. 1987. Lifeworld and System: A Critique of Functionalist Reason.
The Theory of Communicative Action, Vol. (bls. 126–140). Þýð. Thomas McCarthy.
Boston: Beacon Press.
Habermas, Jürgen. 1992. Nachmetaphysisches Denken/Postmetaphysical Thinking.
Philosophical Essays. Þýð. W.H. Hohengarten. Cambridge, Mass.: The MIT Press.
Habermas, Jürgen. 2001. Heimspekin sem staðgengill og túlkandi. Hvað er heimspeki?
Tíu greinar frá tuttugustu öld, (2001). Ritstj. Robert Jack og Ármann Halldórsson.
Reykjavík: Hugvísindastofnun HÍ.
Habermas, Jürgen. 2005. Three Models of Democracy. The Inclusion of the Other. Stu-
dies in Political Theory (bls. 239‒252). Þýð. C. Cronin og P. De Greiff. Cambridge:
Polity Press.
Husserl, Edmund. 1954/1970. Die Krisis der europäischen Wissenschaften und die
Transzendentale Phänomenologie/The Crisis of the European Sciences and Transcendental
Phenomenology. Þýð. David Carr. Evanston: Northwestern University Press.
Marx, Karl og Friedrich Engels. 1983. Þýska hugmyndafræðin. Þýð. Gestur Guð-
mundsson. Reykjavík: Mál og menning.
McCarthy, Thomas. 1978. The Emancipatory Interest of Critical Theory. The Critical
Theory of Jürgen Habermas (kafli 2.4). Cambridge, Mass.: The MIT Press.
Ottmann, Henning. 1982. Cognitive Interests and Self-Reflection. Habermas: Critical
62 Ég þakka nafnlausum ritrýni mjög gagnlegar athugasemdir við fyrri drög að þessari ritgerð.
Hugur 2017-6.indd 63 8/8/2017 5:53:27 PM