Hugur - 01.01.2016, Síða 133

Rökgreiningarheimspeki sem gagnrýnistól 133
Innskot á borð við þetta voru litin hornauga af sumum meðlimum Vínahringsins,
eins og Schlick, en voru þó látin óáreitt. Meðlimir vinstri vængsins voru virkir í
pólitískri baráttu og samkvæmt þeirra hugmyndafræði var hin vísindalega heims-
mynd og rökleg hugsun hluti af því sem þurfti til að koma á sósíalískri samfélags-
skipan.20 Sérstaklega Neurath og Frank áttu svo eftir að halda áfram að vinna
samkvæmt þessari hugmyndafræði. Hahn lést árið 1934 þannig að ekki reyndi
á framhaldið á hans störfum en Carnap fjallaði lítið um pólitísk efni í skrifum
sínum, eða svo var ekki að sjá, heldur hélt hann sig við hugmyndir og kenningar í
málspeki, rökfræði og vísindaheimspeki sem fáum datt í hug að tengja við nokk-
uð slíkt. Þó er ljóst að hann sagði aldrei skilið við sínar gömlu róttæku stjórn-
málaskoðanir og lagði málstaðnum lið eftir megni.21 Í eldri verkum Carnaps, og
ekki síst því verki sem litið hefur verið til sem stefnumarkandi fyrir rökfræðilega
raunhyggju, Rökfræðileg bygging heimsins (þ. Der logische Aufbau der Welt) frá 1928,
má hins vegar greina að hann leit svo á að heimspekileg aðferð og lífsskoðanir
væru nátengdar. Þar segir í formálanum:
Við finnum fyrir innri skyldleika milli afstöðunnar sem heimspekileg
verk okkar byggjast á og þeirrar hugmyndafræðilegu afstöðu sem er að
finna hvarvetna í lífinu, svo sem í listahreyfingum, einkum í arkitektúr,
og í þeim hreyfingum sem vinna að því að auka merkingu mannlegs
lífs gegnum persónulegt líf og samfélag, menntun og ytri félagsskap al-
mennt.22
Schlick og Reichenbach héldu því báðir fram á miðjum fjórða áratugnum að
félagsskapurinn væri ópólitískur. Reichenbach hafði þó sjálfur verið virkur í starfi
sósíalista þegar hann var yngri en þegar þarna var komið sögu virtist honum mik-
ið í mun að halda því fram að tímaritið Erkenntnis, sem hann ritstýrði fyrir hönd
hreyfingarinnar, væri ekki pólitískt og að hlutleysis væri gætt við val á höfundum.
Velta má því fyrir sér hvort þetta hafi verið hagsmunamál og Reichenbach þótt
öruggast að rugga ekki bátnum, enda var tilefnið árás höfundar sem var að reyna
að koma sér í mjúkinn hjá nasistum og hafði sakað útgefendur Erkenntnis um að
vera marxistaklíka.23
Í endurminningum sínum segir Carnap um stjórnmálahugmyndir sínar að hann
hafi verið sannfærður sósíalisti að minnsta kosti síðan á dögum Vínarhringsins og
aldrei látið af þeirri skoðun sinni. Hann segir einnig:
Það var og er enn sannfæring mín að hin miklu vandamál við skipan
hagkerfisins og heimsins nú á dögum, á tímum iðnvæðingar, sé ómögu-
legt að leysa með „frjálsu samspili afla“, heldur krefjist þau röklegra áætl-
ana. Hvað hagkerfið varðar merkir þetta einhvers konar sósíalisma; hvað
20 Uebel 2005: 756–758.
21 Carnap 1963: 82.
22 Carnap 1967/1928: xviii.
23 Howard 2003: 32–34.
Hugur 2017-6.indd 133 8/8/2017 5:53:48 PM