Hugur - 01.01.2016, Side 155

Frá skoðunum til trúnaðar og aftur til baka 155
Af þessu sést að óháð því hvað gerist mun ég fá nákvæmlega 0 kr. samtals til baka
úr þessum þremur veðmálum. Þannig að þegar á heildina er litið er ljóst að óháð
því hvað gerist mun ég tapa einni krónu.23 Hér er að sjálfsögðu bara um eitt dæmi
að ræða en rökin má setja fram með fullkomlega almennum hætti: Öll frávik frá
frumsendu III leiða til sams konar niðurstöðu. Og raunar gildir þetta um hinar
frumsendurnar tvær líka. Af þessum sökum virðist óskynsamlegt að leggja trúnað
á staðhæfingar með öðrum hætti en þeim sem frumsendur líkindafræðinnar segja
til um.
Takið eftir því að rökin sem hér hafa verið rakin eiga að sýna fram á að trúnaður
skynsamra einstaklinga lúti á hverjum tíma lögmálum líkindafræðinnar. Rétt er
að nefna að sams konar rök hafa verið sett fram til að rökstyðja að skynsamir
einstaklingar eigi að breyta trúnaði sínum í samræmi við bayesíska skilyrðingu.
Hugmyndin á bak við þessi rök eru þau að þeim sem fylgir einhverri annarri reglu
við að breyta trúnaði frá einum tíma til annars sé hægt að bjóða veðmál á ólíkum
tímum sem öll eru sanngjörn frá hans bæjardyrum séð en sem tryggja að viðkom-
andi mun tapa peningum þegar á heildina er litið, sama hvað gerist í millitíðinni.
Rétt er að taka fram að þessi rök eiga ekki að sýna að skynsamir einstaklingar
þurfi að nota baeysíska skilyrðingu, heldur að bayesísk skilyrðing sé eina reglan
sem skynsamir einstaklingar geti notað til að uppfæra trúnað. Með öðrum orðum
þá útiloka rökin ekki að skynsamir einstaklingar geti skipt um skoðanir án þess
að fylgja nokkurri einustu reglu.24
5. Happdrættis- og formálaþversagnirnar
Eins og áður segir gengur bayesísk þekkingarfræði út á að segja til um hvenær
skynsamlegt er að hafa tiltekinn trúnað. Hefðbundin þekkingarfræði fjallar hins
vegar um hvaða skoðanir sé skynsamlegt eða réttlætanlegt að hafa. Tal um trúnað
annars vegar og skoðanir hins vegar virðist samt að mörgu leyti varða svipaða
hluti, það er að segja einhvers konar afstöðu til fullyrðinga. Þetta bendir til þess
að skoðanir og trúnaður séu alls ekki óskyldir hlutir og að segja megi eitthvað
vitrænt um þekkingarfræðilegu tengslin á milli skoðana og trúnaðar. Ein hug-
mynd um þessi tengsl sem notið hefur talsverðs fylgis á rætur að rekja til enska
nýaldarheimspekingsins Johns Locke:
Regla Lockes: Skynsamlegt er að telja tiltekna fullyrðingu sanna (þ.e. hafa
þá skoðun að hún sé sönn) þá og því aðeins að skynsamlegt sé að leggja
nægilega mikinn trúnað á fullyrðinguna.25
Til dæmis væri væntanlega skynsamlegt að hafa þá skoðun að Kári hafi svindlað í
23 Spurning: Af hverju er engin lína í töflunni sem sýnir möguleikann á rigningu og snjókomu
samtímis? Svar: Af því að við gerum ráð fyrir að R og S útiloki hvort annað (sjá síðustu neðan-
málsgrein), enda fjallar frumsetning III aðeins um slík tilvik.
24 Sjá einkum van Fraassen 1989.
25 Sjá Foley 1992.
Hugur 2017-6.indd 155 8/8/2017 5:53:56 PM