Andvari - 01.03.1968, Síða 62

60
HARALDUR ÓLAFSSON
ANDVAKl
Margt bendir til þess, að bannhelgin nái að þeim tíma, er selirnir hafa kæpt á
vorin. Um það leyti slalcnar á öllum kröfum, lífið er auðvelt og þægilegt, og
fæðan er alls staðar, hvert sem litið er og hvar sem drepiÖ er niður hendi. Undir-
búningurinn undir selveiðarnar á haustin er í því fólginn að sauma föt til vetrar-
ins og verka skinn, sem nota á í tjöld og svefnábreiður. Það er hugsanlegt, að
mjög mikið af reglunum miði að því að tryggja endurholdgun selanna, og þar
af leiðandi skipti það öllu máli að fylgja reglunum, þar til er kóparnir voru í
heiminn komnir.
Á haustin er útbreiddur siður meðal Eskimóa, að menn skiptast í hópa, sem
þreyta einhvers konar kappleik, oft nokkurs konar fótbolta. Kallast annar hópur-
inn endur en hinn rjúpur. Hefur komið í ljós, að í hópi andanna eru þeir, sem
fæddir eru að sumrinu, en rjúpufólkið er fætt að vetrinum. Þarf varla að taka
það fram, að endurnar vinna alltaf, — og spáir það góðum vetri. Skýringin á
þessum nöfnum er sú, að fyrstu föt barna eru gerð úr fuglsham. Börn fædd að
vetrinum eru í fötum úr rjúpnaham, enda er þá mest um rjúpu, en sumarbörnin
eru í föturn úr andaham. Þessi fyrstu föt barna eru geymd alla tíð og eru verndar-
gripir, nátengd lífi og hamingju eigandans. Það er því mjög auÖvelt að slcipta
fólkinu í endur og rjúpur, þegar það er fullvaxið, þar sem hver og einn varð-
veitir barnafötin eða að minnsta kosti minninguna um þau, ef þau hafa glatazt
eða orðið ónýt á viðburöaríkri ævi.
Bænir eru algengar meðal Eskimóa, og eru þær ven julega beinar óskir eða
þá töfraorð, sem þvinga máttarvöldin til hlýðni við óskir mannanna.
Bannhelgin er fyrirferðarmesta siðalögmál Eskimóa. Hin fjölmörgu og rnarg-
breytilegu boð og bönn hlýÖa, þegar allt kemur til alls, örfáum einföldum reglum.
Þau eru öll tengd meðferð veiðidýranna, dauðra og lifandi. Því er trúað, að vissar
athafnir angri dýrin eða réttara sagt sál dýranna, og kvarti þau yfir meðferðinni
við Sednu. Hún hefnir harma þeirra með því að loka veiðidvrin inni, og hungrið
er á næstu grösum. Og hungrið er hið skelfilegasta, sem yfir Eskimóa getur dunið.
Margt hefur verið skrifað um bannhelgina, tabúin. Radcliffe-Brown er í hópi
þeirra, sem telja að þau séu til komin vegna þess, að þau leggi áherzlu á gildi, sem
samfélagið getur eklci gert sér fulla grein fyrir, — séu ómeðvituð í huga fólksins.
Hlutverk þeirra er þar af leiðandi fyrst og fremst í því fólgiö að vera eins konar
kjölfesta í tilverunni. Vafalaust er þetta rétt að einhverju leyti. En Eskimóar
segja hreint út, að boöin og bönnin séu sett til þess að auðveldara sé að útvega
fæðu. Gamall Eskimói á Miðsvæðinu orðaði þetta þannig: „Við trúum ekki,
við erum hræddir. Við erum hræddir við sálir hinna dauðu, og við óttumst sálir
dýranna, sem við höfum drepið. Þess vegna hafa feöur okkar erft frá þeirra feðr-