Jörð - 01.06.1948, Blaðsíða 93

JÖRÐ
283
ÞEGN er maðurinn, þegar hann er skoðaður frá því sérstaka
en ákaflega þýðingarmikla sjónarmiði, að hann er með-
limur þjóðfélags. Og hefur hann, frá því sjónarmiði skoðað —
einsog gerist í öllum heilbrigðum félagsskap — bæði réttindi
og skyldur. ,
Ég sagði, að í öllum heilbrigðum félagsskap fylgdust rétt-
indin og skyldurnar að — hvort um sig er skilyrði hins. Vilji
einhver njóta réttinda sem þjóðfélagsþegn, án sambærilegra
skuldbindinga, þá er hann nokkurskonar sníkjudýr á þjóð-
félaginu. Þeirrar aðstöðu naut aðall annarra landa öldum
saman, og þóað sú aðstaða hefði um liríð innanum og saman-
við söguleg rök við að styðjast, þá voru þau tímabundin og
alla tíð öðrum þræði á hnefarétti byggð og urðu tiltölulegs
fljótt algerlega úrelt, enda nú víðasthvar með öllu afnumin.
Vilji aftur einhverjir halda fyrir öðrum eðlilegum rétti þjóð-
félagsþegns — þegnrétti?ium —, þóað þessir aðrir séu látnir
bera skyldumar sem þeirri stöðu eru samfara (eða vel það),
þá er það oftast í reyndinni kúgun á innra manni þegnsins og
raunar öllu Iians lífi, er gerir honum, á meðan einhver taug
er eftir í honum, ódrepin, lífið lítt bærilegt nema þá í undir-
róðri og uppreisn eða a. m. k. óvirkri ræktun vonar um betri
tíma seinna. Þesskonar ástand er, að mínu viti, ríkjandi nú á
dögum austan „járntjaldsins“ sem kallað er að nái um Mið-
Evrópu þvera, frá Óder-fljóti til Adríahafs.
■pýG NEFNDI áðan það tímabil sögunnar, er aðall réð lofum
P! og lögum og naut sérréttinda, er byggðust á þeirri lykilað-
stöðu hans að vera svo til eina stéttin, sem réð yfir vopnum og
fasteignum. Þegar yfin'áðum hans var hrundið, á seinnihluta
1B. aldar, komu fram, í sambandi við þau tímamót, tvær ákaf-
lega merkilegar yfirlýsingar, er liaft hafa hina mestu þýðingu í
þróun mannfélagsins úr sérréttindakvíum til almenns jafn-
véttis. Hin fyrri þessara yfirlýsinga er nefnd Frelsisskrá Banda-
rikjanna (eða bara Frelsisskráin) og er stutt, heimspekileg
gi'einargerð þess eðlisréttar, sem Bandaríkin byggðu á, er þau
brutust undan yfirráðum Breta. Hin síðari nefnist Mann-
réttinda-yfirlýsingin og er stutt heimspekileg greinargerð þess