Jörð - 01.06.1948, Blaðsíða 145
JORÐ
335
— umfram allt í garð Kristindómsins. En þar er nú komið inní
sjálft hið lífræna verk. Og þær áróðurs- eða rógsveifur, sem
stungið er í hönd listaverksins af því tilefni, eru ,,í stíl“ og
því ekki til sams konar ásteytingar og liitt.
TOMSTÖÐIN er — eins og annað, sem H. K. L. skrifar —
t\ þrátt fyrir æðimargt sem vekur ósljófguðum lesanda leiði,
— bráðskemmtileg að lesa. Stillinn er yfirleitt „Kiljanskur" —
og er þá mikið sagt; að þessu sinni þó mjög misjafrtlega
vandaður. Enginn íslenzkur höf. hefur jafnþroskaðan stíl og
sveigjanlegan til flestra sinna þarfa, — en það er þroski
„gourmet“sins — sœlkerans í fagurfræðum. Og hin kiljanska
kýmni — sem auðvitað er nátengd stiinum — er frábær og oft
nöpur — en kemur raunar fyrir, að hún snýst uppí ótýndan
róg. Hið myrka hatur og hin hárnákvæma ást skipta líka ljósi
og skugga í verkum H. K. L. með hætti, er eykur þeim snerpu
og lesandanum lyst — þ. e. s. á meðan þanþoli listrænnar fiam-
setningar er ekki ofboðið með hatrinu. Hatrinu er, sem þegar
tekið fram, umfram allt beint að því, sem H. K. L. álítur
kristindóm. JÖRÐ hefur áður minnst þess, að H. K. L. væri
haldinn þeirri meinloku, að Kristindómur og Pápíska væri
eitt-og-hið-sama. Nú hefur hann, eftir „Atómstöðinni" að
dæma, aukið sjónarsvið sitt og bætt við „lúterstrú" og „jesú-
trú“ sem kristindómsafbrigðum („jesútrúin" er þó enn fráleit-
ari, að dómi H. K. L., en hin ,,kristindómsafbrigðin“). Ást
H. K. L. beinist að íslenzku náttúrunni og því mannh'fi, sem
mótazt hefur umframallt af henni — eða þá af einni eða ann-
arri „heiðinni" hámenningu. Einna næst hjarta hans standa
„kátir karlar“ einsog Bjartur í Sumarhúsum, Jón Hreggviðs-
son og Eystradals-bændurnir í „Atómstöðinni“, sem „trúa“
jöfnum höndum á „graðhestinn“ og „Grettlu“!
En það, sem gerir söguna skemmtilegasta („mest interes-
sant“) hæfum lesanda, er sú harðskeytta tilraun, sem þar er
gerð til að nýta „uppgötvun" höf. um „leyndardóm“ „hins
heiðna stíls ', færa út kvíar ályktananna af þeirri skilgreiningu
liins forníslenzka skáldskaparstíls, sem hann ritaði svo skemmti-
lega (ég sagði ekki „fróðlega", því um það er ég ekki bær að