Hugur - 01.01.1988, Síða 45

HUGUR
ATLI HARÐARSON
V
Eins og ég hef þegar sagt, þá felur neitun þess að til séu hlutir
eins og skuggar ekki í sér að allt tal um slcugga sé úr lausu lofti
gripið, heldur að það sé á einhvem hátt villandi að vísa til
skugga og að réttara sé að gera grein fyrir því sem menn hafa
viljað tjá með því að tala um skugga með því að vísa til annarra
hluta og gefa þeim einkunnir (líkt og „að vera skyggður...“)-
En þar sem við virðumst hafa frjálst val um hvað við köllum
hluti og hverju við gerum grein fyrir með því einu að gefa
öðrum hlutum einkunnir, þá virðist það harla lítil uppgötvun
að uppgötva að eitthvað sé ekki hlutur heldur eitthvað sem
réttara er að gera skil með því að gefa öðrum hlutum einkunnir
eða að eitthvað sem ekki hefur talist til hluta sé í raun og vem
hlutur og því sé ekki gert rétt til með því að tala aðeins um það
með því að gefa öðmm hlutum einkunnir. Heimspekingar tala
þó stundum eins og „uppgötvanir“ af þessu tagi séu þess virði
að eyða orðum á þær. Við getum skipt þessum „uppgötvunum“
í tvo hópa, þar sem annars vegar em hlutgervingar og hins
vegar útrýmingar.
Hlutgerving er það að taka eitthvað í tölu hluta sem áður var
gerð grein fyrir með því einu að gefa öðrum hlutum einkunnir.
Þannig er sú kenning Davidsons17 að til séu einstakir atburðir,
gott dæmi um hlutgervingu.
Útrýming felst aftur á móti í því að „sýna fram á“ að
eitthvað sem talið hefur verið til hluta sé ekki hlutur, heldur
eitthvað sem réttara er að gera grein fyrir með því að gefa öðr-
um hlutum einkunnir. Sem dæmi um útrýmingu af þessu tagi
má nefna árás Chisholms á skynreyndir.18
Við skulum nú líta svolítið nánar á útrýmingar. Einhver
skipulegasta og mesta útrýmingarherferð sem farin hefur ver-
ið, var farin undir merkjum svonefndrar rökeindahyggju19
17 Sjá aths. 5.
18 Sjá aths. 3.
19 Utrýmingar rökeindahyggjumanna og pósitífista í byrjun aldarinnar
voru framkvæmdar í þeirri trú að það væri í raun og veru hægt að
útrýma öllu nema frumeiningum veruleikans án þess að neitt færi for-
görðum. Þ.e. þeir trúðu því að hægt væri að þýða setningar um það
sem útrýmt var yfir á setningar um frumeiningar veruleikans á'n þess að
nokkur hluti innihalds þeirra glataðist. Þessi trú heitir smættarhyggja
43