Hugur - 01.01.1988, Síða 74

SIÐFRÆÐIN OG MANNLÍFIÐ
HUGUR
löndum er konum uppálagt að hylja andlit sitt á almannafæri.
Þetta er eins og hver önnur hefð sem á sér langa sögu og hver
kynslóð á fætur annarri meðtekur meira og minna möglunar-
laust. En gerum nú ráð fyrir því að frelsisþráin brytist fram í
brjóstum nokkurra kvenna og þær risu upp gegn hefðinni. Eina
leiðin til þess að leiða mál þeirra skynsamlega til lykta væri að
gera réttmæti sjálfrar hefðarinnar að viðfangsefni í siðferði-
legum rökræðum. Þá kæmi í ljós að þetta mál er fjarri því að
vera eins og hvert annað álitamál eða siður, sem rétt er að láta
óátalinn frá siðferðissjónarmiði eins og margir borðsiðir eru
t.d., heldur er það liður í kúgun kvenna og stendur í vegi fyrir
eðlilegri sjálfsvirðingu þeirra og þroska. Slíkur siður verður
því aldrei varinn með siðferðilegum rökum. Þetta dæmi sýnir
það eitt hvað gæti gerst ef siðferðileg rök réðu ferðinni og um
leið varpar það Ijósi á þau öfl sem ráða ferðinni í reynd.
Hugmyndin um siðferðilegar rökræður gerir því ráð fyrir
aðstæðum þar sem samræður manna og samskipti em óþvinguð
jafnt af ábyrgðarleysi einstaklinga sem af álagi ytri aðstæðna.
Það segir sig sjálft að slíkar samræðuaðstæður em ekki annað
en hugsjón skynseminnar. Þetta er viðmiðunarhugmynd sem
getur gegnt mikilvægu hlutverki í gagnrýni á allar raunvem-
legar leiðir sem menn beita til þess að leiða mál til lykta. Hún
bendir á að brýnasta verkefnið er að byggja upp afstöðu og
aðstæður sem gera menn hæfari til að takast á við þau verkefni
sem við þeim blasa. Það sem þarf til þess er stöðug og opin
rökræða um það hvað í samfélagi okkar og siðferði er í raun
réttlætanlegt og hvað þjónar þröngum sérhagsmunum sem
aldrei gætu öðlast réttlætingu í skynsamlegri samræðu allra
aðilja. Rökræðan miðar þannig að því að greina á milli þess
óréttlætis sem hefð og valdakerfi hafa fest í sessi og þeirra
hefðbundnu hagsmuna sem eru mönnum sameiginlegir og
nauðsynlegir til þroska. Þegar þetta siðferðilega samræðu-
form er haft að- leiðarljósi færist áherslan af því, að hver og
einn einstaklingur geti viljað að allir geri eins og hann, yfir á
72