Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Qupperneq 150

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012150
HlUtverk HÁSkÓlakennara í nÁmSkrÁrgerð
„Ég kenni á svipaðan hátt og mér var kennt“ var algengt svar háskólakennara í öllum
greinunum við þeirri spurningu hvert þeir sækja námskrárhugmyndir sínar og vís-
uðu þeir þá bæði til kennsluorðræðu greinarinnar, þ.e. hvernig greinin er kennd, og til
stýrandi orðræðu með vísunum sem oft voru duldari en báru t.d. með sér hugmyndir
um merkingu þess að vera góður verkfræðingur eða eðlisfræðingur. Þó ber að hafa
í huga að missterk flokkun greina (sjá 4.–5. línu í töflu á bls. 147) hefur áhrif á það
hversu sterk tengsl eru milli staðbundinnar námskrár og alheimsnámskrár. Þannig
hafa kennarar í eðlisfræði (sem býr við sterka flokkun þekkingar) upplifað svipaða
námskrá og kennslu hvar sem þeir voru í heiminum og innan greinarinnar ríkir mikill
einhugur um það hvað eigi að kenna og hvernig. Í mannfræði hins vegar, sem býr
við veika flokkun, hafa kennarar upplifað fjölbreytilegri námskrá. Sú fjölbreytni er
viðurkennd og jafnvel talin mikilvægt einkenni háskólagreinar sem spanna á mann-
legt litróf og endurspeglast í akademísku frelsi háskólakennaranna.
Menning hverrar háskólagreinar hefur mikil áhrif á staðbindingu hennar. Kennar-
arnir sem talað var við samsömuðu sig greinilega skorinni sinni og notuðu gjarnan
fornöfnin „við“ til aðgreiningar frá „hinum“ í viðtölum. „Svona gerum við þetta hér“
eða „ólíkt öðrum deildum“ var algengt orðalag hjá viðmælendum. Með því að nýta
hugmyndir Bernsteins (2000) um samsafnað og samþætt skipulag stofnana (sjá mynd
2) mátti draga fram stofnanaskipulag hverrar skorar. Slíkt skipulag speglast í stýrandi
orðræðu skorar og þar með mögulegum samskiptaháttum innan hennar, ríkjandi
hugmyndum um hlutverk kennara og nemenda svo og í því hvernig kennarar geta
unnið saman að gerð námskrár.
Innan véla- og iðnaðarverkfræðinnar töluðu kennarar um deildina sína sem sam-
heldið samfélag þar sem kennarar hittust oft og skiptust á skoðunum. Þeir leggja
áherslu á vellíðan á vinnustað, að mál séu leyst af heiðarleika, að samskipti séu gef-
andi og segja andann í skorinni góðan. Stýrandi orðræða skorarinnar einkennist af
veikri umgerð sem endurspeglast í samskiptaháttum kennara þar sem samræður
og samskipti eru óformleg og á jafningjagrundvelli. Hún endurspeglast sömuleiðis
í samskiptum nemenda og kennara þar sem sérstök áhersla er lögð á að nemendur
hafi ætíð góðan aðgang að kennurum, sérstaklega þegar líður á námið og flokkun
samskipta milli kennara og nemenda veikist. Skipulagi skorarinnar er best lýst sem
samþættu (sjá stofnun B á mynd 2).
Þegar rannsóknin var gerð voru skrifstofur kennara í mannfræði dreifðar víða um
háskólasvæðið og skorin átti sér hvergi eiginlegan samastað. Kennarar lýstu skorinni
sinni sem stöðugri og yfirvegaðri þar sem hverjum kennara væri sýnt það traust að
fá að sinna sínu án íhlutunar annarra. Námskrárgerð og markmið greinarinnar voru
sjaldan rædd og kennarar skipulögðu námskeið sín mikið til án samráðs. Skipulagi
skorarinnar var þannig best lýst sem samsöfnuðu (sbr. stofnun A á mynd 2). Innan
deildar voru kennarar þó missáttir við einyrkjastarfið og höfðu nokkrir þeirra hafið
með sér samstarf um kennslu sem þeir vildu gjarnan að fleiri ættu aðild að. Með nýjum
skorarformanni voru þessar áherslur styrktar enn frekar og vikulegir fundir skipu-
lagðir og nýttir til umræðna, m.a. um kennsluhætti. Þannig tóku kennarar upp ný
tengsl sem sneru að samstarfi um nám og kennslu. Við aukin samskipti og samvinnu