Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 195

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 195
katrín bJörg ríkarðSdÓttir
kröfur um réttindi þeirra fléttuðust saman. Hún varpar fram þeirri tilgátu að kvenna-
skólarnir hafi í senn verið staður vitundarvakningar og andófs, krossgötur þar sem
gamlar og nýjar hugmyndir mættust. Þannig hafi skólarnir annars vegar viðhaldið
ríkjandi hugmyndum um hlutverk og eðli kvenna, um köllun þeirra sem mæður og
húsmæður, og ýtt undir nýjar hugmyndir og andóf. Þá setur hún í kaflanum fram
tilgátu um andstæðar myndir kvenleika sem hún kallar annars vegar styðjandi kven-
leika og hins vegar úrhraks-kvenleika. Þessir mismunandi kvenleikar voru afsprengi
ólíkra hugmyndaheima og orðræðu en höfðu mikil áhrif á konur og sjálfsverund
þeirra.
Fjórði kafli heitir Endurskilgreining á hlutverki kvenna 1850–1903. Erla Hulda leit-
ast þar við að svara því hvað falist hafi í endurskilgreiningu á samfélagslegu hlutverki
kvenna og hvernig hún hafi haldist í hendur við nútímavæðingu samfélagsins. Einnig
er velt upp þeirri spurningu hvaða þátt menntun og kvennaskólar hafi átt í sköpun
nútímakonunnar.
Í fimmta og síðasta kaflanum dregur Erla Hulda saman niðurstöður rannsóknar
sinnar. Þar kemur m.a. fram að þær miklu umræður sem urðu um menntun kvenna og
kvennaskóla hafi haft mikil áhrif á hugmyndir um kyngervi þar sem þær gáfu tilefni
til endurskoðunar á hlutverki kvenna. Kvennaskólarnir hafi í senn ýtt undir ríkjandi
hugmyndafræði um eðli og hlutverk kvenna, svokallaðan styðjandi kvenleika, og
andófshugmyndir, ókvenlega hegðun og viðhorf.
Ólíkt Erlu Huldu hef ég ekki fylgst vandlega með fræðilegri umræðu um sögu
kvenna og er því að nokkru leyti eins og leikmaður en ekki sagnfræðingur. Þetta kom
þó ekki að sök við lestur bókarinnar þar sem Nútímans konur er vel skrifuð bók og afar
læsileg fyrir leika sem lærða. Nálgun Erlu Huldu er mjög persónuleg og hún felur sig
ekki í textanum eins og fræðimenn gera svo gjarna. Þetta er skemmtileg nýbreytni sem
gerir það að verkum að lesendur fá að kynnast því betur en ella hvernig hún nálgast
heimildir sínar og kemst að niðurstöðu.
Áhugafólk um sögu íslenskra kvenna og mótun kyngervis ætti ekki að láta bókina
framhjá sér fara. Efni hennar á ekki síður erindi til kennara og annarra þeirra sem
sinna menntun drengja og stúlkna nútímans. Bókin geymir fróðlegar upplýsingar,
ekki síst um sögu kvennaskólanna og menntunar kvenna. Hún er því mikilvægt inn-
legg í íslenska kvennasögu og sögu menntunar. Í bókinni Nútímans konur hlýtur að
vera saman komið ítarlegasta yfirlit um menntun íslenskra kvenna og mótun kyn-
gervis sem hingað til hefur verið gefið út.
um hÖfundinn
Katrín Björg Ríkarðsdóttir (katrinbr@simnet.is) starfar sem framkvæmdastjóri samfélags-
og mannréttindadeildar Akureyrarbæjar. Hún er með BA-próf í sagnfræði frá Háskóla
Íslands og M.Ed.-próf í menntunarfræði með áherslu á kynjajafnrétti frá Háskólanum
á Akureyri. Rannsóknir hennar hafa snúist um kvennasögu og kynjaskiptingu í námi
og störfum.