Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 28

ÚLFHILDUR DAGSDÓTTIR
hugsunum að hann sundrar hálfmótuðum líkama konunnar. Skrýmslið
kemur að og lofar hefndum: „Eg verð með þér á brúðkaupsnóttinni
þinni“.13 Frankenstein undirbýr samt brúðkaup sitt og fóstursysmr sinn-
ar, Elísabetar, en skrýmshð m\TÖir hana á brúðkaupsnóttunni.
I skáldsögunni birtast flest þau minni sem enn eru miðlæg í umræð-
unni um Kftækni og sæborgaffæði. Meðal þeirra er spumingin um sið-
ferði vísinda. Hver er staða tækni og vísinda í þessari jöfnu: Er tækninni
sjálffi um að kenna, eða er sökin þess sem beitir henni, eru vísindin sak-
laus eða sek? Eigum við að nota þá tækni sem við höfum, hvert sem hún
leiðir okknr? Einnig er vert að skoða formið sem ffásögnin tekur. Þrátt
fýrir að Frankenstein beri skýr merki vísindaskáldsögunnar er bókin fyrst
og ffemst ein frægasta hrollvekja vestrænnar menningar. Af hverju er
sköpun nýrrar lífveru færð í form hrollvekjunnar? Hvað er það sem ger-
ir shka sköpun sjálfkrafa hrollvekjandi? Næstum allar ffásagnir af sæ-
borginni breytast fljótlega úr útópíu í dystópíu, Spares er þar engin und-
antekning. Af þessu verður einnig Ijóst að sæborgin er alltaf skrýmsli,
hversu ‘góð’ eða ‘saklaus’ sem hún kann að vera; sköpunarferli hennar
gerir hana að skrýmsli.
Spurningin um sköptmarferli tengist stöðu konunnar innan skáldsög-
unnar.14 Hvar kemur konan inn í þessa sköpun alla? I óráðsdraumi
lega kölluð, minni um margt á Galateu, en í myndinni Bride (Franc Roddam 1985,
með Sting sem Frankenstein) er einmitt galateískt dæmi, þar sem Frankenstein
kennir brúðurinni frá grunni, og reynir að ala hana upp sem sína fullkomnu konu.
A endanum hins vegar flýr hún með skrýmslinu.
13 Mary Shelley, Frankenstein (1818, 1831), í Frankenstein by Mary Shelley, Dracula by
Bram Stoker, Dr. Jekyll and Mr. Hyde by Robert Louis Stevenson, New York, Signet
Classic, NAL Penguin, Inc. 1978, bls. 161.
14 Skáldsagan hefur verið túlkuð sem eins konar tjáning á sálarkreppu Alary Shelley
tengdri bamsfæðingum og dauða. Móðir Mary lést af bamsförum og þegar Mary
skrifaði Frankenstein hafði hún misst eitt bam en átti á h'fi einn son, William. Aður
en skáldsögunni lauk, var hún orðin bamshafandi aftur. Sjá Marie-Héléne Huet,
The Monstrous Imagination, Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1993, kafli
6; Morton Kaplan og Robert Kloss, „Fantasy of Patemity and the Doppelganger:
Mary Shelley’s Frankensteirí', í The Unspoken Motive: A Guide to Psychoanalytic Crit-
icism, New York, The Free Press 1973; Ellen Moers, „The Femaíe Gothic“, í The
Endurance o/Frankenstein, ritstj. George Levine og U. C. Knoepflmacher, Berkel-
ey, University of Califomia Press 1979 og Barbara Johnson, ,My Monster/My Self"
í A World ofDifference, Baltdmore og London, The John Hopldns University Press
1987. S. M. Gilbert og S. Gubar víkja einnig að þessu í kaflanum um Shelley í The
Madwoman in the Attic, New Haven, Yale University Press 1979.
26