Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 41

Bryndís Vvlsdóttir
Einræktun manna
Veröld ný og góð eða heimur á heljarþröm?
Þann 24. febrúar 1997 var opinberlega tilkynnt um merkan vísindavið-
burð. Ian Wilmut og félögum í Roslin Institute nálægt Edinborg í Skot-
landi, hafði tekist að einrækta lamb sem var gefið nafnið Dolly. Astæða
þess að þetta þótti mikill viðburður var í fyrsta lagi að lambið varð til við
kynlausa œxlun. Enga sæðisfrumu þurfti til þess að mynda okfrumuna og
síðar fósturvísinn sem lambið varð til úr, heldur var fósturvísirinn til
kominn eftir samruna líkamsfrumu og eggfrumu. I öðru lagi var það
nýjung að líkamsfruman sem erfðaefnið var fengið úr, var ffuma úr full-
orðnum einstaklingi og þar með sérhæfð fruma. Þetta seinna atriði var
raunar það sem mestu máli skipti í tilfelli Dollyar. Vísindamenn höfðu
áður einræktað úr ffumum fósturvísa, en þá var fruman sem var látin
renna saman við eggffumuna, ævinlega úr fósturvísi og ekki sérhæfð. A
því stigi kallast hún stofnfruma. Þannig var Dolly fyrsta dæmið um ein-
stakling sem er ræktaður þannig að hann sé nákvæm erfðaleg eftirmynd
fullorðins einstaklings sem hefur lagt til líkamsfrumu. Að þetta var hægt
sýndi að nú væri mögulegt að velja einstakling með æskilega eiginleika
og einrækta síðan fleiri einstaklinga með þá arfgerð, í stað þess að ein-
rækta aðeins fleiri eintök af einstaklingi á fósturvísisstigi, sem enginn
veit hvemig kemur til með að verða.1 Þetta atriði þótti mikilvægt við
kynbætur í búfjárrækt og taldi Wfilmut aðferðina geta nýst vel þar með
1 Ég fjalla nánar um þetta í ritgerð minni Embjöm, Tvíbjöm, siðferðileg nmjjöllun um
einreektun. MA-ritgerð, Reykjavík 2001, sjá til dæmis bls. 19.
39