Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 46

BRYNDIS VALSDOTTIR
mjög grófam dráttum, að einrækta fóstum'si (sk\-. áðumelridri aðferð) þar
sem líkamsfrumukjaminn er tekinn úr einstaklingi, sem rið gerum ráð
fyrir að sé haldinn alvarlegum sjúkdómi. Eftir samrunann við eggfrum-
una tekur fóstumsirinn að skipta sér ört, fyrst í tvær frumur svo fjórar og
átta o.s.firv. Þessar stofnfrumur era alhæfar (e. totipotent) og geta tekið að
sér hvaða hlutverk sem er í hkamanum. Þeim er síðan komið fyrir í hin-
um sýkta eða skemmda vef, sem við göngum útfrá að geti ekki end-
umýjað sig sjálfur, þar sem þær taka að sér endurnýjunarhlutverk.8
Astæða þess að mikilvægt er að nota frumur úr einræktuðum fóstum'si,
en ekki úr kynæxluðum fóstum'si sem t.d. verður afgangs við glasafrjóvg-
un, er sú að frumur þess einræktaða em sömu vefjagerðar og sjúklingsins
sem þær koma úr og valda því ekki höfhunarviðbrögðum hjá honum. Það
er hinsvegar hætta á því sé notast við kynæxlaðan fóstum'si.9
Dýratilraunir hafa leitt í ljós að aðferð þessi gemr gengið upp, til
dæmis í tilfelh músa.10 Vísindamenn binda þ\’í miklar vonir við þennan
möguleika, þó að enn hafi þetta ekki verið reynt í tilfelli manna, svo ekki
er enn vitað hver árangurinn yrði.
Onnur hugmynd af þessum toga er sú að rækta líffæri eða vef úr stofh-
ffumunum utan hkamans. Vandamálið við það er að vísindamenn vita
ekki enn hvaða boðum frumurnar lúta, hvers vegna sumar taka að sér
hlutverk taugafruma, aðrar vöðvafrmna o.s.ffv.
Er læknisfræðileg einræktun siðferðilega réttlætanleg?
En er réttlætanlegt að nota aðferðina á menn með þessum hætti, þó að
hún myndi gagnast vel til að lækna fólk? Er það siðferðilega verjandi að
mynda nýtt líf sem aldrei er ætlað að verða að manneskju en á aðeins að
nýta til lækninga á annarri manneskju og eyða síðan?
Eitt helsta einkenni á siðferðisvanda er að tiltekin verðmæti stangast
á. I slíkum tilfellum er mikilvægt að komast að því hvert gildi þeirra er
og forgangsraða þeim síðan með trilliti til aðstæðna hverju sinni: Hvert
er gildi ávinningsins og hvert er gildi fórnarinnar? Ef takast á að leysa
ágreining á borð við þann hvort einræktun manna sé siðferðilega rétt-
lætanleg, þarf að styðjast við einhverja mælikvarða á það að tilteknir
8 „Bjarta hliðin á klónun“, Lifandi vísindi 6 2000, bls. 34.
9 Viðtal við Eirík Steingrímsson, prófessor í erfðafræði, 9. apríl 2001.
10 Morgunblaðið, 24. febrúar 2001.
44