Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Síða 48

BRYNDÍS VALSDÓTTIR
skipta í grófum dráttum í tvennt þar sem annar hlutinn rúmar f\TÍrbæri
sem teljast til matsatriða, háð smekk og löngun einstaklinga hverju sinni,
misjöfn efdr hverjum og einum. Hér er átt við mismunandi áhugasvið og
smekksatriði á borð við matarsmekk að svo miklu leyti sem hann er af-
stæður. Það er hæpið að ætla að hægt sé að komast að niðurstöðu um
gildi slíkra fyrirbæra.
Hinn hlutinn rúmar þau gildi sem eru afstæð við einstaklingana vegna
raunverulegra hagsmuna þeirra. Þeim getur skjátlast um hagsmuni sína
þegar þeir meta ekki gildi þeirra. Dæmi um shkt getur verið gildi Bjark-
ar Guðmundsdóttur fyrir Islendinga, án tillits til þess hvort fólk hefur
„smekk“ fyrir tónlist hennar. En í öðrum tilfellum er fólki sem hefnr
þessa skoðtm tæplega að skjátlast um eitt eða neitt. Ef frönskum sjó-
mönnum stendur á sama um Björk og list hennar er erfitt að halda því
fram að þeim skjátlist um gildi hennar sem listamanns því að það teng-
ist hagsmunum þeirra líklega ekki á nokkurn hátt. Þannig er hægt að
meta gildi eins og þessi, sem eru afstæð og skilyrðisbundin, óháð mati
einstaklinga. Það er að segja niðurstaða um gildi fyrirbæranna þarf ekki
að vera háð mati tiltekinna einstaklinga á þeim.
Þegar hugmyndin er að einrækta fósturvísa í læknisfræðilegum ril-
gangi er nokkuð ljóst að fórnin sem þarf að færa er líf fósturvísis sem
myndað var í öðrum tilgangi en sjálfs þess vegna. Það má bæði líta á
þessa fórn sem hlutbundna, líf hvers einstaks fósturvísis, og óhlutbundna
í þeim skilningi að varpað sé fyrir róða þeirri helgi sem margir telja að
hvíli yfir mennsku lífi strax eftir getnað. Það er eitt að líta á hvern fóst-
urvísi út ffá því sem hann er (t.d. líffræðilega) og annað að vera reiðubú-
inn að fórna því táknræna gildi (t.d. trúarlega) sein líf strax eftir getnað
hefur haft í gegnum tíðina, sem upphaf og dýpsti kjarni mannlegrar
tilveru.
Sá ágreiningur sem menn standa frammi fyrir hér snýst um það hvort
fósturvísar á fyrstu sólarhringunum hafi gildi í sjálfum sér, manngildi,
eða hvort gildi þeirra sé afstætt við „eigendur“ þeirra og aðstæður. Fyr-
ir gemað er almennt litið svo á að kynffumur hafi afstætt gildi, háð mati,
löngun eða aðstæðum eigenda þeirra hverju sinni.12
12 Reyndar er sú afstaða ekld óumdeilanleg, enda er sú stefna að gera kynfrumur að
verslunarvöru víða gagnrýnd einmitt á þeim forsendum að gildi þeirra sé ekki ein-
göngu bundið við eigendur þeirra heldur verði að skoða málið í víðara samhengi í
ljósi þess að nýir einstaklingar verða til.
4 6