Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 54

BRYNDIS VALSDOTTIR
sjálfsagt einstaklingsbundið, og háð aðstæðum, rétt eins og gerist og
gengur um tengsl foreldra og barna með líffræðilegan skyldleika. En það
sem skiptir máli fyrir niðurstöðuna hér er að þessi tengsl virðast alls ekki
nauðsynleg til að fullnægja foreldraþránni eða til að foreldrar og börn
geti lifað góðu lífi saman.
En hver skyldi fórnin eða skaðinn vera? Hvað mælir gegn þessum
ávinningi af einræktun? Sálarlíf hins einræktaða einstaklings hefnr verið
mikið til umfjöllunar. Má þar nefna re'tt hans til að vera erfðalega ein-
stakur, en ekki meðvitað skapaður í mynd annars einstaklings. Er slíkur
réttur tdl? Yrðu væntingar til hans óhóflegar og ósanngjarnar útffá því
hvert foreldri hans er? Yrði sjálfsmynd hans veikari en góðu hófi gegnir?
Háværar raddir hafa einnig heyrst um að mannlífið yrði einsleitara
erfðalega og að ófijósemi ykist. Oll þessi andmæli má flokka sem óvissu-
þætti tengda aðferðinni, getgátur og framtíðarsýn, sem velta töluvert á
því hversu mikið hún yrði notuð.
Kröftugustu andmælin eru þó fjarri því að teljast óvissuþáttur, en það
eru mistökin sem eru aðferðinni samofin, a.m.k. enn sem komið er. Ar-
angurshlutfall úr dýratilratmum er mjög lágt, á milli 1 og 3%. Það þyk-
ir reyndar kraftaverki líkast að vísindamönnum skuli hafa tekist að ein-
rækta Dolly. I byrjun þeirrar tilraunar var lagt upp með tun 230
fósturvísa, en allir nema einn dóu einhvers staðar á leiðinni vegna van-
skapnaðar, eða voru „látnir deyja“.
Sumir svara því til að slíkt séu aðeins tæknilegir vankantar sem verði
sniðnir af aðferðinni smátt og smátt. Hinsvegar er fórnarkostnaður í
formi mannslífa eða vanskapnaðar siðferðilega óásættanlegur. Það má
reyna að gera sér í hugarlund hvað það tæki langan tíma og margar til-
raunir með mannslíf að komast að því, svo tekið sé ímyndað dæmi, að
30% einstaklinga sem fæddust eðlilegir eftir einræktun fengju alvarleg-
an hrörnunarsjúkdóm á miðjum aldri.
Auk þess hafa heyrst efasemdir um að áðurnefnda vankanta megi sníða
af aðferðinni. Hugsanlega er vandamálið ekki tæknilegt heldur líffiræðilegt.
Þegar einstaklingar eru einræktaðir, á þann hátt sem hér um ræðir, kem-
ur erfðaefni þeirra úr líkamsfrumum fullorðinna einstaklinga. Erfðaefni
fullorðinna líkamsfruma verður fyrir ýmsum umhverfisáhrifum eða
stökkbreytingum um ævina. Því er hugsanlegt að þegar frumur einrækt-
aðs fósturvísis hefja myndun nýs einstaklings, valdi þessi röskun á erfða-
efninu breytingum í erfðamengi afkvæmisins. Það gæti síðan leitt til van-
52