Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 72

JON OLAFSSON
feldningslegu módeli sem liggur til
grundvallar lagasetningu um stuðning
\ið vísindarannsóknir og vísindastjórn-
un. I skýringum \dð þau þrjú lagafrum-
vörp sem Alþingi hafði til umræðu í vor
er gengið út ffá því að bein tengsl séu á
milli vísindalegs árangurs, vísinda-
stjórntmar og efnahagslegs á\ innings.-
I þessu hggur að mínu mati hugsun-
arvilla, rejmdar fleiri en ein. Einn mik-
ilvægur ruglingur felst í því að blandað
er saman nægjanlegu og nauðsjmlegu
skilyrði. Það kann að vera að tilteknar
uppgötvanir séu nauðsjmlegt skilyrði
ákveðinna tæknilegra möguleika. En
það gerir þessar uppgötvanir ekki að nægjanlegu skilyrði félagslegra
breytinga. Væntingar og framtíðarfjárfestingar í vísindum ganga í flest-
um tilfellum út á það með einum eða öðrum hættd að vísindaleg upp-
götvun leiði til ffamfara. Þannig er gert ráð fyrir því að rannsóknir á
samhengi erfða og sjúkdóma ásamt öflugum gagnagrunni sem gerir
mögulegt að nýta þessar upplýsingar betur og á kerfisbundnari hátt en
áður muni hafa sem afleiðingu tilteknar ffamfarir í heilsugæslu. En þetta
er bara ein möguleg afleiðing af mörgum. Til þess að sýna ffam á að bú-
ast megi við þessum framförum þarf líka að sýna ffam á að ýmsar aðrar
afleiðingar séu ekki alveg jafn líklegar. Þær gætu til dæmis verið stór-
kosdegur ójöfnuður í heilsugæslu og heilsuvernd, rándýrt og óhagkvæmt
heilsugæslukerfi, alls konar nýjar leiðir til að meta hæfi og jafnvel verð-
gildi einstaklinga. A endanum er niðurstaðan í raun augljós: Það er ekki
hægt að gefa sér að félagslegar ffamfarir leiði af vísindalegum framför-
um nema með því að aðhyllast afar einfeldningslega hugmynd um tengsl
valda, þekkingar, auðs og áhrifa í samfélaginu.
Hér er rétt að staldra við og spyrja hver séu grundvallaratriði vís-
indanna. Loddarar og lýðskrumarar samtímans koma alls ekki úr her-
27 Sjá lagafrumvörpin þrjú og greinargerðir með þeim á vef Alþingis (http://www.al-
thingi.is): 127. löggjafarþing, 539. mál, Vísinda- og tækniráð; 549. mál, Opinber
stuðningur við vísindarannsóknir; 553. mál, Opinber stuðningur við tækniþróun og
nýsköpun.
7°