Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Qupperneq 136

MICHEL FOUCAULT
ur til að ná ákveðnu marki. Á okkar tímum birrist rýmið sem tengsl á
milli ólíkra staðsetninga.
I öllu falli er ég þeirrar skoðunar að áhyggjur okkar nú á tímum teng-
ist í grundvallaratriðum rýminu, a.m.k. mtm fremur en tímanum. Senni-
lega birtist tíminn aðeins sem einn af mörgum mögulegum aðgerðum til
að skipa niður þeim einingum sem dreifast innan rýmisins.
Þrátt fýrir alla tæknina sem tunkringir það, þrátt frrir allt það þekk-
ingarnet sem gerir okkur kleift að ákvarða það eða binda í kerfi, hefur
rými samtíma okkar e.t.v. ekki enn verið fýllilega afhelgað - óh'kt tíman-
um sem var tvímælalaust afhelgaður á 19. öldinni. Xitaskuld hefur rýmið
verið afhelgað á vissan hátt innan fræðanna (sú afhelgun hófst með höf-
undarverki Galilei), en okkur hefur e.t.v. ekki enn tekist að afhelga rýmið
í lífsháttum okkar. Og hugsast getur að h'fi okkar sé enn stjórnað af
ákveðnum andstæðum sem ekki er hægt að snerta við, sem stofhanirnar
og lífshættir okkar hafa ekki enn dirfst að vega að: Andstæðum sem við
göngumst við sem algjörlega gefhum, s.s. andstæðunni á milli einka-
rýmisins og hins opinbera rýmis, á milli fjölskyldurýmisins og hins fé-
lagslega rýmis, á milli hins menningarlega rýmis og nytjarýmisins, á
milli tómstundarýmisins og rýmis vinnunnar. Yfir þeim ölluin hvílir emi
þögul helgi.
Hið gríðarmikla höfundarverk Bachelards2 og lýsingar fýrirbæraffæð-
inganna hafa kennt okkur að við lifum ekki í einsleitu og tómu rými,
heldur þvert á móti í rými sem er hlaðið eiginleikum, rými sem kann
jafhvel að vera ásótt af hugarburðum. Rými ffumskynjunar okkar,
draumóra og ástríðna búa yfir eiginleikum sem eru líkt og eðlislægir.
Þau eru léttbúin, loftkennd og gegnsæ, eða myrk, hrjúf og stífluð. Þetta
eru rými hins efra, rými tindanna, eða þvert á móti rými hins neðra, rými
svaðsins, sem renna áffam eins og vam, eru í fösmm skorðum, eða
storkna eins og steinninn eða kristallinn.
En þessar rannsóknir, sem eru grunnurinn að hugleiðingum samtíina
okkar, varða fýrst og ffemst hið innra rými. Það er hins vegar hið ytra
rými sem mig langar að tala um nú.
Rýmið sem við lifum í, sem lokkar okkur út úr sjálfum okkur, þetta
2 Heimspekingurinn Gaston Bachelard (1884-1962) gaf út fjölda rita um sálgrein-
ingu, skáldskaparffæði og fyrirbærafræði. Þær kenningar um rými sem Foucault vís-
ar ril hér í framhaldinu setti Bachelard fram í ritínu Skáldskitparfrœðt rýmisins {La Po-
étique de l’espacé) árið 1957.
134