Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Síða 143

UM ONNUR RYMI
fá ekki að fara inn í þær nema með sérstöku leyfi og þegar þeir hafa náð
tökum á ák\-eðnu látbragði. Það eru jafnvel til heterótópíur sem eru al-
farið helgaðar sfikum hreinsunarathöfnum, hreinsunum sem eru að
hálfu leyti trúarlegs og að hálfu leyti heilsufarlegs eðlis líkt og „hamm-
am“6 múslimanna, eða hreinsunum sem virðast alfarið heilsufarslegs
eðlis eins og skandinavískt sánabað.
Til eru aðrar, sem virðast þvert á móti standa galopnar, en fela yfirleitt
í sér fon itnilegar útilokanir. Hver sem er getur komist inn í þessar het-
erótópísku staðsetningar, en í raun og veru er það aðeins blekking:
Menn halda að þeir séu komnir inn, en eru útilokaðir um leið og þeir
komast þangað. Eg er að hugsa um þau makalausu herbergi sem voru til
á stórbýlum í Brasilíu og víðar í Suður-Ameríku. D\ rnar að þeim lágu
ekki inn í íbúðina þar sem fjölskyldan bjó, en allir sem áttu leið hjá, hver
einasti ferðalangur, höfðu leyfi til að opna þessar dyr, ganga inn í her-
bergið og sofa þar eina nótt. Þessi herbergi voru þess eðlis að aðkomu-
maðurinn komst aldrei inn í faðm fjölskyldunnar, hann var aldrei annað
en komugestur, aldrei boðsgestur. Þetta afbrigði heterótópíu, sem nú er
nær alfarið horfið úr siðmenningu okkar, mætti e.t.v. finna aftur í hinum
alkunnu herbergjum á amerísku mótelunum, þangað sem karlmenn
koma á bifreið sinni ásamt hjákonunni og þar sem hið ólöglega kynlíf
finnur í senn fullkomið skjól og er algjörlega falið, því er vikið afsíðis án
þess að því sé hleypt út undir bert loft.
Loks er síðasta einkenni heterótópíanna hlutverk þeirra gagnvart því
rými sem efdr stendur. Þetta hlutverk dreifist á milh tveggja andstæðna.
Annað hvort er verkefni þeirra að skapa blekkingarrými sem sýnir að hið
raunverulega rými í heild, allar staðsetningamar sem líf mannsins er
hólfað niður í, em enn meiri blekking. Ef til vill gegndu hin frægu vænd-
ishús, sem menn hafa nú verið sviptir, þessu hlutverki lengst af. Eða þær
skapa þvert á móti annað rými, annað raunvemlegt rými sem er jafn full-
komið, jafn óaðfinnanlegt, jafn vel skipulagt og okkar eigið er óreiðu-
kennt, illa skipulagt og mglingslegt. Þetta væri ekki blekkingar- heldur
sárabóta-heterótópía og mér er spurn hvort það hafi ekki að einhverju
leytá verið með þessum hætti sem sumar nýlendnanna virkuðu.
I ákveðnum tilfellum gegndu þær hlutverki heterótópía í heildar-
skipulagningu hins jarðneska rýmis. Eg er t.a.m. að hugsa um þau hrein-
6 „Hammam“, orð af arabískum uppruna sem notað er um tyrknesk almenningsböð.