Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Side 161

EFTIRMÁLI UM S'I'ÝRINGARSAMFÉLÖG
taka upp vægðarlausa keppni í nafhi heilbrigðrar samkeppni sem virkjar
einstaklingana frábærlega til að keppa hver við annan og kemur sér svo
fyrir í hverjum og einum að hann klofnar innra með sér. Jafnvel mennta-
kerfi hins opinbera er farið að Kta til reglunnar um „árangurstengdar
greiðslur“; á sama hátt og verksmiðjan víkur fyrir f\TÍrtækjum er skólinn
í raun að víkja fyrir eftirmenntun og próf fyrir síendurteknu mati. Þetta
er vísasta leiðin til að gera menntun að fyrirtækjarekstri.
I ögunarsamfélögum var alltaf verið að byrja upp á nýtt (úr skólanum
í herbúðirnar, úr herbúðunum í verksmiðjtma) en í stýringarsamfélögum
er aldrei neinu lokið - 'viðskipti, þjálfun og herþjónusta eru hálfstöðug
form stillingar sem gerist á sama tíma, eins konar altæk ummyndun.
Kafka stóð á mótum þessara tveggja samfélagsgerða og lýsti ógnvænleg-
ustu birtingarmynd dómskerfa þeirra í Réttarhöldunum: Sýndarsýknun
(milli tvænnskonar innilokunar) í ögunarsamfélagi og linnulaus frestun í
(síbreytdegum) stýringarsamfélögum eru tvær gerólíkar aðferðir við að
gera hlutina og ef réttarkerfi okkar er komið að fótum fram og við það
að hrynja stafar það af því að við erum á leið úr einu samfélagi í annað.
Ogunarsamfélög hafa tvö skaut: Undirskrifdr sem vísa á einstaklinga og
tölur eða staði í skrám sem vísa til stöðu einstaklinga innan fjöldans. Fyr-
ir öguninni er þetta tvennt ekki ósambærilegt og vald þessara þátta býr
bæði til einstaklinga og hópa. Með öðrum orðum gerir það heild úr
þeim sem það beinist að og mótar einkenni hvers einstaklings í heildinni
(Foucault taldi upptök þessa tvískipta horfs birtast í hirðisvaldi prestsins
yfrr hjörð sinni og hverri einstakri skepnu en að borgaralegt vald reyndi
hins vegar aðrar aðferðir váð að festa sig í sessi með því að gerast „leik-
prestur“). I stýringarsamfélögum er lykilatriðið hins vegar ekki lengur
undirskriff eða tala heldur kóði: Kóðar eru aðgangsorð en ögunarsamfé-
lögum er stjómað (þegar um er að ræða samþættingu eða andspymu)
með tilskipunum? Tölulegt mngutak stýringar er sett saman úr kóðum
sem gefa til kynna hvort aðgangur að tilteknum upplýsingum er veittur
eða ekki. Við emm ekki lengur að tala um tvenndina fjöldi og einstak-
lingur. Einstaklingur verður „staklingur“4 og fjöldi verður að sýnishorn-
5 [Þýð.: Fr. mots d'ordre sem lykilorð, spakmæli, altæk leiðbeining (bókstaflega orð eða
setning sem mæbr fyrir) er hér notað sem andstæða mots de passe (aðgangsorð) sem
koma skipulagi á kerfi einstakra hreyfinga.]
4 [Þýð.: „Individu“ og „dividuel"; það sem greinist í þætti og það sem ekki verður
greint í þætti.]
l59