Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Síða 144

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Lev1 Tolstoj greifi fæddist árið 1828 og
var kominn af yfirstéttarfólki, en sú stéttar-
aðstaða fékk illa samrýmzt mannkærleiks-
hugsjónum hans. Sjálfur komst hann í þann
vanda að eiga að vera í senn auðugur herra-
garðseigandi með fjölda ánauðarfólks í
þjónustu sinni og kærleiksríkur mannvinur,
eins og hugur hans stefndi til, enda er sagt
hann hafi gefizt upp á því. Lögregla keisar-
ans hafði löngum illan bifur á honum og
gerði meðal annars hjá honum húsrann-
sóknir í f jarveru hans, og rússneska kirkjan
lýsti banni á hann um aldamótin. Annars
var liann um það leyti farinn að heilsu og
andaðist 1910. Kona hans var af þýzkum
asttum, 16 árum yngri en hann. Þau giftust
1862 og unnust mjög heitt framan af árum,
en samvistir þeirra fóru síðar út um þúfur
og hjónaband þeirra er talin fyrirmynd að
ástarsögu Levíns í skáldsögunni um Onnu
Karenínu.
Nokkuð hefur komið út á íslenzku eftir
Lev Tolstoj, og eru þar fyrirferðarmest
Anna Karenína, Kósakkar, Kreutzersónatan
og svo nú Stríð og friður, auk allmargra
smásagna og smárita.
Tolstoj byrjaði að semja Stríð og frið
haustið 1863 og hafði þá undirbúið verk sitt
um skeið, kynnt sér rækilega sögu þess tíma-
bils sem hann lýsir í sögunni, en það er
fyrst og fremst líf rússnesks yfirstéttarfólks
í stríði og friði í upphafi 19. aldar, þegar
Napoleonsstyrjaldirnar geisuðu. Sjálfur var
hann í herþjónustu um skeið og gerþekkti
lífið þar, enda gerast margar sögur hans
meðal fólks úr hermennskustéttum og lýs-
ingar hans þaðan verða jafnan lesandanum
ljóslifandi; hann er ófeiminn við að lýsa
1) Óviðkunnanlegt er að hann er venju-
lega nefndur Leo í þýðingum, en það er
latnesk þýðing á hinu rússneska nafni hans,
Lev, sem þýðir raunar Ijón, en er ekki í
neinum tengslum við íslenzka nafnið Leifur.
skítugum og blindum herferðum. Prófessor
Sigurd Agrell í Uppsölum hefur sagt um
Stríð og frið að aldrei fyrr hafi skáldsagnar-
listin náð slíkri fullkomnun sem í því verki,
með baksýn til heimssögulegra viðburða
þeirra tíma: Austerlitz, Borodino, bruna
Moskvuborgar. — Annars er þessi saga mik-
ið verk, íslenzka þýðingin samtals hálft ní-
unda hundrað síður, og því tilgangslaust að
reyna að gera því nein skil eða lýsa því hér,
miklu betra að benda mönnum á að lesa
bókina sjálfa, en löngum hafa yfirgrips-
miklar skáldsögur verið eftirlæti þeirra sem
hafa gaman af að liggja í bókum.
Þess er áður getið að þýðing Leifs er
gerð eftir tveim þýðingum úr rússnesku. Ég
hef ekki borið hana saman við erlendan
texta, en það virðist augljóst af lestri bók-
arinnar að þýðandinn hefur vandað vel til
verksins, sums staðar þó líklega lagt sig
óþarflega mikið eftir að fylgja erlenda text-
anum nákvæmlega og þess vegna hleypt
fram hjá sér kvikindisklausum eins og þess-
ari: „Pétur, sem fann sig vera algerlega
utangátta í þessu umhverfi og vissi það eitt,
að heimili Onnu Pavlovnu var samkomu-
staður þess fólks, sem mestu réði um siði
og háttu aðalsins í Pétursborg, var með eins
mikla ofbirtu í augum og bam, sem kemur
inn í leikfangabúð." (I. bd., 15. bls.) Ann-
ars er þýðingin yfirleitt góð og gallar sem
þessi eru ekki margir. Orðaforðinn er mikill
og orðaval gott, setningaskipan oftast eðli-
leg og lipur, stfllinn í heild viðfelldinn og
málið gott.
Persónur sögunnar eru margar, en allt
um það er söguþráðurinn ekki flókinn. Þó
held ég að æskilegt hefði verið að hafa ein-
hvers staðar aðgengilega skrá um helztu
sögupersónurnar og afstöðu þeirra innbyrð-
is, einkum þar sem mörgum gengur erfið-
lega að muna rússnesk nöfn og greina milli
þeirra.
Prófarkalestur er mjög misjafn á bókun-
334