Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Síða 138

KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
Sannleikurinn: Eg vakti á því athygli í greininni um heimskuna, að því er ég
hélt af græskuleysi, hversu stutt einber nafnaskipti hrykkju; nýju orðin tækju
óðar á sig blæ hinna eldri. Fyrir nokkrum árum sagði mér til dæmis reyndur
kennari hvemig orðið „þroskaheftur", sem þá var í tísku, væri orðið hið versta
skammaryrði á leikvellinum, en orðið „hálfviti“ einungis notað um þá sem
væru svolítið „töffVæri það merki um „takmarkanir hefðbundinnar eðlis-
hyggju" að benda á að ímynd Guðna Elíssonar myndi naumast breytast
mikið til lengdar þótt hann tæki upp eitthvert fífilbrekkulegranafn, svo sem
Blær eða Hlér (eins og sonur minn!)?
„Um allar sagnir hallaði hann til en ló frá víða“, segir um Gunnar Lamba-
son í Njálu. Því miður eru alltof mörg dæmi um ónákvæmni, getsakir og
rangfærslur í endursögn Guðna á skoðunum mínum. Þau sem ég hef rakið
hingað til eru þó ef til vill ekki djúptækrar þýðingar íyrir rökfærslur mínar
eða hans, að minnsta kosti ekki miðað við þær sem ég neyðist til að afhjúpa
í næstu tveim köflum er fjalla um meginefnisatriðin í grein Guðna.
III
Það er ekki hlaupið að því að greina milli aðal- og aukaatriða í nýrnmörssuðu
Guðna. Að baki öllu kurri hans og köpuryrðum þykist ég þó mega greina
tvö meginefnisatriði sem snúast annars vegar um meintaforsjárhyggjumína,
sem sé ógn við fræðasamfélagið, og hins vegar fyrirlitningu á tilteknum
bókmenntum ogbókmenntafræðum ertengjast að mér skilst einkum svört-
um skáldkonum. Einhvem tíma heyrði ég að (karlkyns) háskólakennarar
tryðu jafnan að óreyndu þrenns konar söguburði um kollega sína: að þeir
hefðu lagst í drykkjuskap, lamið konur og vegið að akademísku frelsi. Þar
sem Guðni ber upp á mig tvö síðari átöluefnin (annað að vísu í óeiginlegri
merkingu!) verð ég að fá að bera hönd fyrir höfuð mér áður en þau verða að
almæltum tíðindum um ógnvaldinn Kristján Kristjánsson.
Algengt er að í siðareglum starfsstétta séu ákvæði um félagslegar skyldur.
Hjúkrunarfræðingar hafa meðal annars einsett sér að miðla heilbrigðis-
fræðslu til almennings, sjúkraþjálfarar að stuðla að bættu heilbrigði í sam-
félaginu og svo framvegis.9 Eins og áður hefur komið fram velti ég fyrir mér
í greininni „Að lifa mönnum“ tvennskonar hugsanlegum félagslegum skyld-
um háskólakennara: annars vegar til að velja sér rannsóknarefni sem nýst
geta samfélaginu í kringum þá, andlega eða efnislega, og hins vegar til að
veita almenningi lýðfræðslu og vegsögn á máli sem hann skilur. Rökin sem
ég fitja upp á fyrir því að þessar skyldur hvíli á háskólakennurum felast, fyrir
utan almennar nytjastefnuforsendur mínar, annars vegar í höfnun á hug-
myndinni um rannsóknir rannsóknanna vegna - sem og menntun mennt-
136
TMM 1998:2