Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Blaðsíða 152

ALMADÍS KRiSTinSDÓTTiR
152
vörð um þær, rannsaka, miðla upplýsingum og hafa þær til sýnis svo að þær
megi nýtast til rannsókna, fræðslu og skemmtunar“.69 Í siðareglum
Al þjóða ráðs safna er einnig lögð áhersla á lýðræðishlutverk safna. Þar er
safn enn fremur skilgreint sem „varanleg stofnun, opin almenningi, sem
ekki er rekin í hagnaðarskyni heldur í þágu þjóðfélags og framþróunar“.70
Meðal nýmæla í endurskoðaðri útgáfu laganna (lagðri fram sem frumvarp
árið 2008) er hlutverk og staða safna orðað með þeim hætti að þar sem
áður stóð „fræðsla og skemmtun“ stendur nú „ ... miðlun upplýsinga svo
þær megi nýtast til að auka þekkingu og skilning, lífsgæði og ánægju
manna“.71 Hér má greina ákveðna breytingu gagnvart tilgangi safna sem
upplýsingamiðils fremur en fræðslustofnunar. Samkvæmt núgildandi
safnalögum eru þrjú ríkisrekin höfuðsöfn starfandi hvert á sínu sviði. Þau
eru Þjóðminjasafn, náttúruminjasafn og Listasafn Íslands. Höfuðsöfnum
er ætlað að vera öðrum söfnum til ráðgjafar og eiga að stuðla að samvinnu
safna ásamt samræmdri safnastefnu hvert á sínu sviði.72 Safnastefna gegnir
afar mikilvægu hlutverki í faglegu og samræmdu starfi safna, þ. á m. í safn-
fræðslu. Þjóðminjasafn Íslands hefur hins vegar eitt höfuðsafna útbúið
slíka stefnu. Í Safnastefnu á sviði þjóðminjavörslu fyrir árin 2003–2008 segir:
„Einn mikilvægasti þáttur þeirrar þjónustu sem söfnin veita samfélaginu er
safnfræðsla, þ.e. móttaka nemenda á söfnum, leiðsögn um sýningar og
aðstoð við að afla þekkingar um safnkostinn t.d. með verkefnum og ráð-
gjöf“.73 Í drögum að nýrri safnastefnu Þjóðminjasafnsins á sviði þjóð-
minjavörslu fyrir 2009–2014 er safnfræðsla flokkuð undir miðlun ásamt
sýningum, útgáfu, kynningu, veflægri miðlun og aðgengi fyrir alla.74 Í
drögunum er rætt um mikilvægi þess að leggja áherslu á vandaða og fjöl-
breytta safnfræðslu óháð aldri, kyni, uppruna eða þjóðfélagsstöðu bæði
69 Safnalög nr. 106/2001 ii. kafli, 4. gr.
70 Alþjóðaráð safna/Íslandsdeild iCOM, „Samþykktir iCOM“, annars vegar 2. grein,
fyrsti hluti skilgreininga frá 1995 sem birtist á íslensku á vefsíðu og hins vegar 3.
grein, fyrsti hluti nýrra samþykkta frá 2007 sem enn hafa ekki verið þýddar úr
ensku. Vefslóð: http://www.icom.is/index.htm. Sótt 16. nóvember 2009.
71 Frumvarp til safnalaga [í vinnslu 12.09.2008] i. kafli, 3. gr., Menntamálaráðuneytið.
Vefslóð: http://www.menntamalaraduneyti.is/media/MRn-pdf/Frumvarp_til_
safnalaga.pdf. Sótt 14. nóvember 2009.
72 Safnalög, ii. kafli, 5. gr., 2001.
73 Safnastefna á sviði þjóðminjavörslu fyrir árin 2003–2008, bls. 10.
74 Safnastefna á sviði þjóðminjavörslu fyrir árin 2009–2014, Reykjavík: Þjóðminjasafn
Íslands, drög, nóvember 2009, bls. 10. Sótt 19. nóvember 2009 á http://www.nat-
mus.is/um-safnid/log-reglugerdir-og-stefna/