Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Blaðsíða 55

ÞEKKinG, ViRÐinG, VALD
55
bréfaskipti Arngríms og Worm sem hér hafa verið rakin hljóta því að vekja
efasemdir um tilgátu Olriks og útgáfu Bjarna. Þrjátíu og sex árum eftir að
hann á að hafa þýtt eða endursagt Skjöldungasögu á latínu þverneitar
Arngrímur að hafa heyrt hennar getið. Sömu sögu er að segja um lærðustu
samtíðarmenn Arngríms á Íslandi eins og Magnús Ólafsson í Laufási. Þeir
voru þó þrábeðnir af mönnum sem þeir áttu allt sitt undir um að hafa upp
á sögu eða kvæðum af Skjöldungum. Ef rétt er að draga í efa að Arngrímur
hafi stuðst við Skjöldungasögu er hann ritaði ágrip sitt (látum liggja milli
hluta hvort Skjöldungasaga hafi yfirleitt verið rituð) þá vaknar sú spurning
hvort líta eigi á þá Skjöldungasögu sem Fornritafélagið gaf út 1982 í bún-
ingi Bjarna Guðnasonar sem enn eina drápuna sem íslenskir menn hafa
kveðið konungi sínum, að vísu í lausu máli í þetta sinn og fullum 38 árum
eftir að konungssambandinu við Danmörk var slitið.
Sögulegur metnaður
Leitin mikla að dönskum hliðstæðum við Ynglingasögu og Ynglingatal
segir sína sögu um þá menningarpólitík sem var drifkraftur söfnunar og
fornfræða á norðurlöndum á nýöld. Worm gekk í fylkingarbrjósti fyrir
dönskum fornfræðingum í átökunum við sænska kollega um forræði yfir
fortíð norðurlandanna.97 Þeir öttu kappi um að rita sögu norrænna
manna, skrá minnisvarða þeirra og nema fortíðina, rétt eins og menn
námu ný lönd og álfur handan hafsins. Í húfi var hvorki meira né minna en
sjónarhorn sögunnar og þar með hver yrði í sjóndepli hennar og hver út
við sjónarrönd.
Þetta kapp var liður í aldalöngum erjum dönsku og sænsku konungs-
veldanna. Evrópusagan frá siðaskiptum og fram á fyrri hluta 18. aldar ein-
kenndist af stöðugum milliríkjadeilum og lungann af þessum tíma voru
Danmörk og Svíþjóð höfuðóvinir. Þau rufu sjö sinnum kalda stríðið með
vopnuðum átökum sem stóðu samtals í 33 ár, frá því að það fyrsta hófst
1563 þar til að því síðasta lauk 1720. Þar af fór Kristján iV tvisvar í stríð
við Svía og tapaði þá nokkrum löndum, völdum og virðingu. Veldi Svía
færðist þar með í aukana og konungur þeirra tók stað Danakonungs sem
helsti leiðtogi norðurlanda og sá sem evrópskir þjóðhöfðingjar litu mest
til.98
97 Sbr. Jakob Benediktsson, Arngrímur Jónsson and His Works, bls. 50.
98 Göran Larsson, „Den onde nabo. Maktskiftet i östersjöområdet ur danskt per-