Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Blaðsíða 139

SAFnFRÆÐSLA: STAÐA OG (Ó)MÖGULEiKAR
139
sem námsvettvangurinn er skóli eða safn. Þrátt fyrir ótal möguleika á nýt-
ingu safna til fræðslu og skemmtunar virðast skólaheimsóknir á söfn vera
tilviljanakenndar, ómarkvissar og gildi þeirra oft óljóst.20 Þetta ósamræmi
milli gildis safnheimsókna og notkunar er sagt stafa af því að vettvangs-
ferðir eru hvorki nægilega vel undirbúnar né þeim fylgt eftir að heimsókn-
um loknum.21 Safnfræðsla er þó ekki bundin við skólabörn sem koma í
heimsókn heldur gegna söfn mikilvægu hlutverki á sviði fræðslu, hvort
sem um börn eða fullorðna er að ræða.22 Það er ekki einungis breyting
innan menntunarfræða sem fræðslustarf safna þarf að taka mið af heldur
einnig breyting á upplýsingaumhverfi fólks með tilkomu ýmis konar raf-
rænna miðla og margmiðlunarmöguleika. Þessar breytingar hafa mikil
áhrif á leiðir til að læra og þá ótal möguleika til að nálgast söfn sem virkan
vettvang náms um heim allan.
Möguleikarnir eru þó langt frá því að vera fullnýttir í fræðslu á söfnum
þegar afar gagnleg margmiðlunarverkefni eru „föst“ innan veggja safna og
nýtast þar með ekki fleirum en safngestum á þeim tíma sem hver heimsókn
varir. Þegar söfn eru skilgreind út frá margmiðlunarafþreyingu nútímans
(e. contemporary media culture), eins og kvikmyndum, sjónvarpi og neti, eru
söfn álitin stöðnuð, „dauð“ og óspennandi staðir sem krefjast þess að
innihaldið sé meðtekið án þátttöku og í andstöðu við gagnvirka miðla
nútímans.23 Þessu þarf að breyta en í íslenskum safnaveruleika snýst málið
oftar en ekki um kostnað og höfundarrétt en gjöld við birtingu á myndefni
í fræðslutilgangi eru flestum stofnunum – bæði skólum og söfnum –
ofviða.24 Aðgangur að safneign á neti er þar af leiðandi ekki gerlegur nema
e.t.v. innan veggja safna og má af þessu draga þá ályktun að höfundarrétta-
lög séu í mótsögn við safnalög sem gera ráð fyrir aðgengi fyrir alla að
20 Lee Brodie og Lenora M. Wiebe, „Yellow busloads from hell: a museum fieldtrip
in three voices“, McGill Journal of Education, 2/1999, bls. 173–180, hér bls. 177.
21 Maria Xanthoudaki, „is it always Worth the Trip? The contribution of museum
and gallery educational programmes to classrom art education“, Cambridge
Journal of Education, 28/1998, bls. 181–195, hér bls. 182.
22 Timothy Ambrose og Crispin Paine, Grunnatriði safnastarfs. Fyrra hefti. Þjónusta,
sýningar, safngripir, þýð. Helgi M. Sigurðsson, Reykjavík: iCOM/ Árbæjarsafn/
Ljósmyndasafn Reykjavíkur, 1998, bls. 42 –47.
23 Andrea Witcomb, „interactivity in museums: the politics of narrative style”,
Re-Imagining the Museum: Beyond the Mausoleum, London og new York: Rout-
ledge, 2003, bls. 128.
24 Sjá t.d. greinaskrif eftir Einar Fal ingólfsson, „Myndefni vantar til kennslu í
íslenskri listasögu“, Morgunblaðið, 1. nóvember, 2008. Vefslóð: http://www.mbl.is/
mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=1252667. Sótt 21. nóvember 2008.