Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2010, Blaðsíða 117

117
kemur síðar að áhorfandanum að móta nýja merkingu og lesa í tákn sýn-
ingarinnar.
Jaðarhópar, nýlenduþjóðir, fátæklingar, samkynhneigðir, konur og
börn hafa í auknum mæli kallað eftir rými í starfsemi safna og viljað fá sinn
sess í sýningum þeirra. Í fljótu bragði má segja að Þjóðminjasafni Íslands
hafi tekist vel til við að rétta hlut slíkra hópa við val á ljósmyndasýningum
undanfarin ár – það er að segja eftir að safnið var opnað 2004 eftir endur-
bætur.33 Í þessu sambandi má nefna ljósmyndasýningu Mary Ellen Mark
Undrabörn og nýlega sýningu undir stjórn Sigrúnar Sigurðardóttir er bar
heitið: Þrælkun, þroski, þrá og fjallaði um íslenska barnamenningu/-þrælk-
un fyrri alda. Þarna tekst safnið á við viðkvæm jaðarmálefni samtímans og
fortíðar. Einnig vil ég nefna ljósmyndasýninguna Rætur rúntsins árið 2006
en þar birtist áhorfendum eitt (jaðar)menningarfyrirbæri þjóðarinnar, sem
velþekkt er en hefur ekki áður verið fært til sýningar á safni.
Hvað hið almenna sýningarrými Þjóðminjasafnsins varðar er því miður
ekki hægt að vera jafn jákvæður. Ég hef áður fjallað um nýju sýninguna
sem ég gagnrýndi m.a. fyrir léttvæga framsetningu á mikilvægu hlutverki
hinna fjölmörgu innflytjenda sem tekið hafa þátt í mótun íslensks sam-
félags á síðustu árum og áratugum.34 Tuttugustu og fyrstu öldinni er raun-
ar gerð fremur daufleg skil á sýningunni í samanburði við fyrri aldir með
ýmsum velvöldum munum á færibandi ásamt nokkrum rúllandi skjámynd-
um. Að mínu mati steig safnið, þ.e. þeir sem að sýningunni stóðu, ákveðið
feilspor þarna. Í hinum fyrrnefnda póstmóderníska anda hefði farið vel á
því að safnið endurskoðaði enn betur úreltar hugmyndir um þjóðina og
sjálfsmynd hennar. Eins og bent hefur verið á hér var hlutverk þjóðminja-
safna nefnilega lengi vel fólgið í nákvæmlega þessu: að sýna og þá um leið
treysta einingarbandið innan þjóðríkja. Víða hefur verið fjallað um þetta
og þekktur er hinn mikilvægi liður í slíkri sjálfsmynda- og ímyndasmíð
(smá)þjóða að skapa sér glæsta og merkilega fortíð, helst gullöld, sem hægt
er að horfa aftur til og byggja á glæsta, merkilega og sýningarbæra fram-
33 Elisabeth ida Ward, „The Rhetorical Challenge of the Everyday Object: ‘Þjóð
verða til’ at the national Museum of iceland“, Nordisk Museologi, 1/2009, bls.
5–15.
34 Katla Kjartansdóttir, „Þjóðminjasöfn og mótun þjóðernismyndar“, Saga, 1/2005,
bls. 168–174; Katla Kjartansdóttir og Kristinn Schram, „Renegotiating identity in
the national Museum of iceland“, Scandinavian Museums and Cultural Diversity,
ritstj. Katherine Goodnow og Haci Akman, Paris: UnESCO, 2008.
MÓTMÆLASTREnGUR Í ÞJÓÐARBRJÓSTinU