Skírnir

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Skírnir - 01.01.1967, Qupperneq 153

Skírnir - 01.01.1967, Qupperneq 153
Skirnir Ritfregnir 151 (bls. 42), Lengi bylur í Láka (bls. 47), ÞaS er ekki oft að fógetinn kemur i TálknafjörS (bls. 90; — ég gæti ímyndað mér, að merkingin væri svipuð og í Þá8 er ekki svo oft sem hún amma mín deyr, sem birtur er í örlítið frábrugðnu gervi á bls. 9), Einn cr leppur á Sveini, annar á Steini (bls. 203), Hart lögmál, Hallur (bls. 218), Nú er MáríuvéSur í Kjós (bls. 223), Stuttir eru morgnar í MöSrudal (bls. 231), Nú er lagiS á henni Sokku (Látra-Gunnu) (bls. 304) og fíekur enn skötu á Þyrli. Hér virðist yfir- leitt saga liggja til grundvallar, og erfitt að nota orðasambandið án þess að þekkja þá sögu. Hver notar t. d. sambandið KjarkmdSur Kolbeinn í Dal án þess að vita að einhverju leyti að minnsta kosti, hvað til grundvallar liggur? Orðasambönd af þessu tæi tel ég — eins og raunar höfundarnir lika — ekki til málshátta. En aðalatriðið er þó, að þeir gegna engu hlut- verki í alþýðlegu fræðsluriti án skýringa og leiðbeininga um notkun. En ýmislegt fleira hefur slæðzt með, sem ég tel ekki málshætti, en ég skal vera fáorður um það, nefna aðeins örfá dæmi: ÞaS er örg vættur sem hún er nefnd (bls. 12), Hart, hart löngustykki (bls. 218), Magurt og gagurt og misjafnt fagurt (bls. 220) o. s. frv. Allt um þetta tel ég, aS efnisval hafi yfirleitt tekizt mjög vel, sé gert af alúð og smekkvísi. Um birtingu afbrigða einstakra málshátta má deila, stundum eru þau mörg, sbr. t. d. Allt er þaS matur í magann kemst nema holtarœtur einar (bls. 225) og hin mörgu afbrigði þess málsháttar, en ann- ars staðar — og raunar víðast — eru þau fá. FrœSilega geta afbrigSin haft niikiS gildi, en í bók af þessu tœi tel ég réttast, aS höfundar fari aS smekk sínum, en vísi gjarna til, að afbrigði megi finna í öðrum ritum. Aðeins á einum stað hefi ég rekizt á, að sami málsháttur sé tvitekinn með mjög óverulegum orðamun án millivísunar: Ekki bítur þaS í belg liggur, bls. 27 (vísað til GJ) og Ekki bítur þáS er i belg liggur, bls. 31 (vísað til FJ). (Elzta dæmi, sem ég þekki, er raunar frá 17. öld, úr safni Jóns Rúgmanns, sbr. JR Saml., bls. 21, nr. 67: ekki bítur sá í belg liggur). 1 formálsorðum er tekið fram, að merkt sé við hvern málshátt, hvað- an hann sé fenginn. Þó segir svo á bls. XXIX: „Nokkra málshætti höfum við tekið eftir minni okkar sjálfra og ýmissa góðra manna. Þeir eru ekki merktir hér í útgáfunni." Þannig er þvi t. d. háttað um orðasambandið Tönnin græSir, en 'tungan sœrir (bls. 335), sem ég lærði í eilítið öðru gervi af móður minni i barnæsku (tönn grœSir, tunga sœrir), en hún notaði þetta ekki sem málshátt, heldur sem læknisráð (húsráð) við vara- þurrk. En gott er, að þetta komst á prent, því að hér er um að ræða at- riði, sem þjóðháttafræðingum kann að þykja nokkurs vert. Segja má, að lofsvert sé af höfundum að merkja trúverðuglega, hvaðan þeir hafa tekið málshættina. En ég er dálítið hræddur um, að það geti villt um fyrir sumum, þ. e. að menn haldi, að hin merkta heimild sé elzta dæmið, sem höfundar þekki um málsháttinn. / formálsorSum er hvergi gefiS í skyn, aS sú sé œtlun höfunda, en þeir hefSu átt aS taka fram, aS svo va’ri ekki. Þó virðist sú ætlun höfunda að visa til fornrita,
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188

x

Skírnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.