Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 60

58
VÉSTEINN ÓLASON
SKÍRNIR
afssögu helga til Heimskringlu. Finnur Jónsson og Wieselgren vilja
gera sem minnst úr sambandi Eglu og Heimskringlu, en telja að sam-
eiginlegir kaflar og sérkenni stafi frá sameiginlegri heimild.
Mér virðist rök Björns M. Ólsens og Sigurðar Nordals fyrir því
að mismunur Eglu og Heimskringlu geti stafað af breytingum
Snorra sjálfs, nægilega sterk til þess að koma í veg fyrir að hægt
sé að nota þennan mismun sem sönnunargagn gegn Snorra. A hinn
bóginn er ekki á þessu sviði að finna jákvæð rök er sterklega bendi
til að Snorri hafi samið Eglu því að allt má skýra með því einu að
hann hafi haft hana hjá sér er hann samdi Heimskringlu.
Annan flokk bókmenntalegra raka vil ég telja sameiginleg listar-
einkenni, og er þá orðið list notað í allvíðri merkingu. Sennilega
eru það þessi rök sem mestu ráða um afstöðu hvers þess sem
svarar þessari spurningu fyrir sjálfan sig án þess beinlínis að brjóta
málið til mergjar. En á þessu sviði er ákaflega erfitt að finna nokkra
fasta viðmiðun um það, hversu meta skuli röksemdirnar. Gott dæmi
um þetta er aðferð Bleys, sem fyrr var getið. Hann telur upp mörg
listareinkenni, sem sameiginleg séu Heimskringlu og Eglu, máli sínu
til stuðnings, en við athugun kemur í ljós að þau geta átt við allar
betri Islendingasögur, svo að sönnunargildið verður harla lítið.
En þótt tekizt hafi að finna sameiginleg listareinkenni tveggja
verka, sem sérkenna þau, en ekki önnur, er engan veginn sannað
að höfundur sé sá sami, þótt líkur til þess hafi aukizt. Samkenni
geta átt rætur að rekja til bókmenntalegs umhverfis, þ. e. sameig-
inlegra áhrifa, beinna áhrifa frá öðru ritinu á hitt, og loks til þess,
að einn sé höfundur, en engin óyggjandi kennileiti eru til að greina
þarna í milli. Samt skal nokkrum orðum farið um þetta.
Óumdeilanlegt er, að list og frásagnarháttur Heimskringlu og
Eglu er skyldur um margt. Hefur þar t. d. verið bent á ámóta snilld
í mannlýsingum, hæfileika til að sjá menn og viðburði glöggt frá
fleiri hliðum en einni o. s. frv. Bent hefur verið á snilld í því að
láta samræður varpa ljósi á skapgerð þeirra sem ræðast við, og yf-
irleitt í gerð langra tilsvara. Þessu svaraði Wieselgren á þann veg,
að þar gæti Sverris saga verið áhrifavaldur, og er það hárrétt. Að
vísu hefur Hallvard Lie sýnt, að ræður Sverris sögu og Heimskringlu
eru ekki að öllu líkar, en ekki verða hendur festar á því í þessu við-
fangi.23 En Lie bendir einnig á skýran mun á gerð tilsvara í Heims-