Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 91

SKÍRNIR HALLMUNDARKVIÐA BÓLU-HJÁLMARS 89
bogason heldur áfram og telur ekki líklegt, „að nokkur maður hefði
lýst eldgosi úr jökli eins vel og gert er í Hallmundarkviðu, nema sá,
er sjálfur hefði verið sjónar- og heyrnarvottur að slíkum atburði.“
Ber hann kvæðið síðan saman við ýmsar síðari tíma lýsingar á
Kötlugosum, og er svo skemmst frá að segja, að hann setur fram
þá hugmynd, hvort ekki sé hugsanlegt, að skáldið hafi átt heima í
Þykkvabæjarklaustri (vegna líklegra tengsla kvæðisins við Harmsól
Gamla kanoka og Plácítusdrápu), þar sem það hafi orðið vitni að
Kötlugosi, e. t. v. árið 1262, og það hafi orðið kveikja kvæðisins.
Hér verður þessi hugmynd Guðmundar Finnbogasonar ekki rædd
frekar, en hún gefur þó tilefni til nokkurra hugleiðinga. Sé svo, að
kvæðið sé verk krúnurakaðs munks í Þykkvabæj arklaustri frá seinni
hluta þrettándu aldar, þá hefur það gengið í arf kynslóð fram af
kynslóð í um það bil fjórar aldir, þar til komið var fram á seytjándu
öld. Þá kemur til sögunnar Einar Eyjólfsson sýslumaður, áhugamað-
ur um forn fræði, sem hefur látið ýmis verk eftir sig liggja á því
sviði. Hann kemst í kynni við þetta verk í texta, sem orðið hefur
að þola misjafna varðveizlu, tekur til við að fást við hann með
lærdóm síns tíma að leiðarljósi og semur loks skýringar sínar við
hann. Þær eru eins og við er að búast ófullkomnar að mörgu leyti
og blandaðar efnum, sem nútímamenn myndu seint láta sér til hug-
ar koma að tengja fornu dróttkvæði. Síðan líður og bíður í tæp-
ar tvær aldir, og allt þetta efni gengur enn á milli manna og afbak-
ast í uppskriftum, og loks berst það Hjálmari í hendur. Hann fer
sömuleiðis að fást við það, en sá er munurinn, að hann er fyrst
og fremst ljóðskáld að sinnar tíðar hætti, en ekki fræðimaður á
forn fræði. Hann sér glitta í gullkorn gegnum slitið yfirborð, og
hann tekur sig til og fer að kanna þetta efni. Að sjálfsögðu beitir
hann þeim aðferðum, sem honum eru hendi næstar, þ. e. a. s. reynir
að kryfja efniviðinn til mergjar og yrkir síðan út af kvæðinu rímu.
Af þessu má því sjá, að vera má, að ræturnar standi dýpra og séu
traustari en virðast kann í fljótu bragði.
Bólu-Hjálmar hefur með réttu verið talinn eitt af meiri háttar
rímnaskáldum 19. aldar. Ýmis verk hans þeirrar tegundar eru lengri
og fj ölbreyttari og veita ágætum hæfileikum hans á sviði skálda-
máls- og líkingameðferðar meira svigrúm en Hallmundarkviða. En í
engri rímu sinni tekst hann af jafnmikilli skáldlegri festu og ein-