Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 184

182
RITDÓMAR
SKÍRNIR
lega flatt upp á mann, en honum hættir hinsvegar mjög til að láta andagiftina
eða skáldmerina hlaupa meS sig í gönur, þannig aS fullyrSingar hans verða
fáránlegar við nánari umhugsun, að vísu einatt hnyttilega fáránlegar, svo
hann á vísa vörn aðdáenda sinna sem benda á bágborið skopskyn Islendinga
því til sönnunar að andagift sé illa séð á íslandi (sem er herfilegt öfugmæli,
sbr. Gröndal, Þórberg, Tómas og Stein Steinarr).
Ég býst við að kollegum Halldórs ýmsum, sem reynt hafa að draga fram
lífið á ritstörfum, þyki í meira lagi kynleg umræða hans um kjör og vinnu-
skilyrði rithöfunda á íslandi. Eftirfarandi kafli er kjarninn í þeirri umræðu:
„Þeir sem Ijóð semja eða smærri verk óbundins máls ættu að geta unnið
störf meðfram part úr degi án þess skáldskapur þeirra bíði hnekki. En maður
sem ætlar að skrifa skáldsögu í fullri stærð verður að vera vakinn og sofinn
yfir verkinu í tvö ár samfleytt eða leingur. Ef hann á ekki frænku í bænum
eða mömmu uppí sveit, ellegar eiginkonu sem trúir á hann og er fús að standa
í búð eða sitja á saumastofu hans vegna meðan hann er að, þá gæti farið illa.
Þyki rithöfundur á íslandi nokkurneginn duganlegur fær liann einhver höf-
undarlaun úr ríkissjóði, nema honum hafi orðið á að skrifa lyklaróman um
stjórnmálamenn heildsölukaupmenn eða blaðstjóra og aðrar helgar kýr sem sér-
hvert þjóðfélag verður að hafa. Vel má og vera að hann fái ekki altof kröfu-
hart embætti sem bókmentaráðunautur skóla eða safna, ef honum er þá ekki
af hinu opinbera afhent hálendi íslands undir einhverju yfirskini, tam. gera
mælingar, gá að mæðiveikirollum eða telja gæsir; mætti líka grafa upp forn-
kirkjur, kanski hof. Margir bændur á íslandi eru enn sem fyr skáld og rit-
höfundar, og fjöldi presta lækna og lögfræðínga hefur lagt og leggur görva
hönd á fagrar bókmentir“.
Nú sér hver sæmilega upplýstur lesandi að í þessum kafla eru þónokkur
sannleikskorn, en ýkjurnar eru svo stórkostlegar og virðingarleysið fyrir nökt-
um staðreyndum samtímans svo gegndarlaust, að mann rekur í rogastanz. Hvar
eru þeir prestar, læknar og lögfræðingar sem leggja „görva hönd á fagrar bók-
mentir“, svo orð sé á gerandi? Hvað segja ungu rithöfundarnir - þeir einu
sem nú semja duganlegar bókmenntir á íslenzku - um „hlunnindin" sem
Halldór t'undar af svo stakri eljusemi? Hversvegna reynir nóbelsskáldið ekki
að brjóta til mergjar þau raunverulegu vandkvæði sem rithöfundar á íslandi
eiga við að stríða? Hvaða tilgangi þjónar þessi yfirborðslega hótfyndni?
Svipað er uppá teningnum þegar sögunni víkur að bókaútgáfu á íslandi.
Halldór kostar kapps um að halda lífinu í þeirri gömlu þjóðsögu að íslend-
ingar séu mesta bókaþjóð í heimi. Hann heldur því blákalt fram að meðal-
upplög bóka hérlendis séu svipuð og hjá milljónaþjóðum, sem er hrein fá-
sinna; við lesum að meðaltali hvorki fleiri né betri bækur en aðrar menn-
ingarþjóðir, þvert á móti. Að vísu dregur Halldór hálfvegis í land með full-
yrðingu sína þegar talinu víkur að „pappírsbökum" sem hann nefnir svo (aðr-
ir hafa nefnt slíkar bækur „pappírskiljur“ og ýmsum öðrum skrýtilegum heit-
um). Hefur hann mikla skömm á pappírsbökum, segir þær vera „handa fá-