Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 190

Skírnir - 01.01.1968, Blaðsíða 190
188 RITDOMAK SKIRNIR Þannig er meistari Jón gæzluvættur um breytni þessa fólks, dómari og tyft- ari, sem af skaphita er jafnvel trúandi til að gæta ekki sinna takmarka, svo að sá sem meiri honum er, yrði að taka í taumana, sbr. orð gömlu konunnar. Og dýrlingur er hann ekki, því að hvorki er hann vænlegur til bæna né áheita. Munu slik trúarbrögð teljast í frumstæðara lagi og sennilega skyldari heiðni en kristni. Hugsanlegt er, að höfundur fari hér frjálslega með efnið, sem vita- skuld væri leyfilegt, þar sem þetta gerist í skáldsögu. Þó er mér nær að halda, að hann riti hér það eitt, sem hann hefur heyrt í bernsku, og er þetta þá merkilegt atriði. Raunar hefur nokkur blöndun guðstrúar og hjátrúar þekkzt um allt land, en algeng hefur hún ekki verið með þessum hætti. En hverfum þá að verkinu sem skáldsögu. Að slepptu hinu hugmyndafræði- lega ívafi um meistara Jón er viðfangsefnið ekki nýtt hjá Hagalín. Það sem átökin skapar hér er annars vegar barátta innra með einstaklingnum milli fé- græðgi og metnaðar, sem brjóta vill undir sig og drottna, og hins vegar ábyrgð- armeira líferni, sem fólgið er í því að lifa með umhverfi sínu, gera líf þess að sínu eigin. Sama viðfangsefnið er tekið fyrir í Sturlu í Vogum, og sigrar síð- ara viðhorfið þar eins og hér. I Sturlu í Vogum vinnst sá sigur fyrir háskalegar hrellingar, en í Márusi á Valshamri er það sú mikla kona Guðný Reimarsdótt- ir, sem kemur með fulltingi meistara Jóns af stað þessari baráttu í sálarlífi Márusar og raunar leiðir hana til lykta. Slysinu er afstýrt og Márus lifir áfram í samræmi við umhverfi sitt í stað þess að kúga það, heldur áfram að byggja afkomu sína á eigin ramleik, en ekki á neyð nágranna sinna, sem hann var kominn á fremsta hlunn með. Sturla í Vogum lét eftir sinnaskipti sín eng- an synjandi frá sér fara og gerðist stofnandi fyrsta kaupfélagsins þar um sveit- ir. Márus varð einnig hjálparhella nágranna sinna, eftir að sættir höfðu tekizt með honum og meistara Jóni. Báðar sögurnar eru því siðrænar og fá sömu niðurstöðu: ábyrgð einstaklingsins gagnvart umhverfi sínu, þ. e. maðurinn lifir fyrir fleiri en sjálfan sig. Kristilega bræðralagshugsjón mætti einnig kalla það. Sturla í Vogum er að því leyti hetjusaga, að aðalpersónan þar vinnur afrek, sem nálgast hið ofurmannlega. I Márusi á Valshamri er engu slíku til að dreifa. Márus er að sönnu harðduglegur og hann vinnur afrek, þegar hann siglir heim í ofviðrinu, en teflir þar á tæpasta vað, er það sjálfum ljóst og er síður en svo rótt innanbrjósts, meðan á því stendur. Hann sér ekki við konu sinni að gáfum og getur verið barnalega hégómagjam, sbr. orðaskipti hans við tengda- móður sína á bls. 15. Er þar glögglega fram dregin hin alvörumikla og trausta speki alþýðunnar studd guðfræði Vídalíns og setur duglega ofan í við nýjunga- girnina og hégómann. Márus er taugaóstyrkur við seladrápið — maður sem er að vinna sig upp og þarf að keppa við þá, sem meiri reynslu hafa. Hann ann konu sinni hugástum, virðir hana og hefur jafnframt af henni nokkurn beyg. Er íhugunareíni samspil þeirra áhrifa, sem á hann verka til hins betra, þ. e. konunnar og meistara Jóns, og hygg ég, að áhrif konunnar séu enn sterkari en guðsmannsins. Konan vekur hjá honum vott af samvizkubiti, þegar hann hefur selt Þórarni heyið. Ótæpt orðbragð postillunnar í lestrinum daginn eftir hittir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212

x

Skírnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.