Skírnir - 01.01.1977, Page 14

12 KRISTJÁN ÁRNASON SKIRNIR
höfðingjaveldis á íslandi, eru að miklu leyti byggðar á því sem
Platon segir um þróun stjórnarhátta í áttundu bók Ríkisins.
Sá ávöxtur sem fornmenntastefna endurreisnarhreyfingarinn-
ar ber suður í álfunni á 16. og 17. öld í skáldskap á sér enga
hliðstæðu hér á landi á þeim tíma, því menn yrkja einkum
sálma og kveða rímur, en þýða guðsorðabækur. Helzt má finna
anda klassiskra mennta í veraldlegum skáldskap Stefáns Ólafs-
sonar, þýddum eða frumortum, svo sem kvæðinu Um þá fyrri
og þessa öld eða kvæðinu Lúkidor og Krýsillis. Stefán fer og að
dæmi afa síns, Einars í Heydölum, og þýðir nokkrar af dæmi-
sögum Esóps í Ijóð og verður fyrstur manna hér á landi til að
þýða skáldskap Hórasar og Virgils. Annar samtímamaður Stef-
áns, séra Guðmundur Erlendsson, þýddi þó enn fleiri af dæmi-
sögum Esóps og hafa þær þýðingar verið gefnar út nýlega, eða
1963. Ef til vill væri þó réttara að segja, að Guðmundur hafi
ort sögurnar upp en þýtt þær, siðgæðisboðskapur þeirra er
sálmaskáldinu mjög ofarlega í huga og því fylgt eftir, að menn
dragi af sögunum réttan siðalærdóm. Páll lögmaður Vídalín
þýddi einnig dæmisögur eftir Esóp, en frændi hans, Arngrímur
Þorkelsson Vídalín, sem settist að í Danmörku, fékkst talsvert
við grísk fræði og skrifaði, auk tveggja ritgerða um gríska mál-
fræði, magistersritgerð um ísókrates, sem prentuð er í Kaup-
mannahöfn árið 1698.
Upplýsingarstefna 18. aldar er, hvorki hér né annars staðar,
beint heppilegur jarðvegur fyrir forngrískar menntir því sú
þekking sem þessi stefna leggur mest upp úr er af öðru tagi en
sú sem nema má úr klassískum bókum, og nytjahyggja og fram-
faratrú upplýsingarmanna beinist oft gegn fornaldardýrkun
klassísismans. Hér á íslandi blandast þessi stefna heittrúarstefnu
eða píetisma, og má sjá þess vott hjá helztu andans mönnum
aldarinnar. Eggert Ólafsson leggur sig í líma við að skrifa
lachanologiu (matjurtafræði) og potologiu (drykkjarfræði) ásamt
Búnaðarbálki sínum, og þegar hann tekur til við að skrifa
skáldskaparfræði eða ritgerð um „Vegleik og vanda skáldskap-
arins“, þarf það að fylgja með, að skáldskapur eigi að vera
„hið heppilega sambland af undireins nytsömu og lystisömu".
Síðustu ár ævinnar gerist svo Eggert fráhverfur öllu sem heitir