Skírnir - 01.01.1977, Page 70

68
NANNA ÓLAFSDÓTTIR
SKÍRNIR
mundar." Þegar þeir Njálssynir korna heim og Njáll fær að vita
um vígið segir hann: „Njótið heilir handa! Hér skulu eigi sjálf-
dæmi fyrir koma at svá búnu.“ Og dróst það þrjú ár að Njáll
byði Gunnari bætur fyrir vígið, en Gunnar hreyfði því aldrei
á tímabilinu Hallgerði til sárrar gremju.
í þessum kafla má segja að hnífjafnt sé skipt milli Bergþóru
og Njáls og vel haldið til haga sérkennum hvors um sig.
Hallgerður og Bergþóra eru ósættanlegar. Báðar vilja mann-
hefndir og sættagerðir Gunnars og Njáls hafa þær báðar að
engu. Þær reka deilumál sín á eigin spýtur og láta drepa jafnt
þræla sem frjálsa menn. Þær virðast standa jafnt að vígi eigin-
mönnum sínum og sómi þeirra er þeim jafnmikils virði og sómi
karlanna er þeim. En hér er komið út fyrir það sem Grágás
mælir fyrir um, að kona ráði innanstokks. Þessi lýsing Njálu
hlýtur að byggja á eldra lagastigi. Við athugun á hinum fornu
lögum írlands má sjá að í hjónabandi hafa makar sama rétt,
móðir og faðir hafa sama rétt. Það er auðvitað að jafnræði verð-
ur að vera með hjónunum, það er mikilvægt eins og í sögum
okkar. Annað hjóna gat ekki gert samning án vitundar hins,
svo dæmi sé nefnt.11
3
Um hjónaskilnaði fjallar Njála á þann veg að ekki verða
skýrðir samkvæmt Grágás sem mælir svo fyrir að biskupsleyfi
þurfi til. Þeir ganga æði fljótt fyrir sig og eru raunar tíðir í
íslendingasögum. Skilnaður Hrúts Herjólfssonar og Unnar
Marðardóttur er af þeirri sök að hann má ekki hjúskapar-
far eiga við liana (hafði Gunnhildur drottning lagt á hann
að liann mætti engri munúð fram koma við konu þá er
hann ætlaði sér á íslandi). Mörður faðir Unnar segir henni að
nefna votta hjá rekkjustokki bónda síns og segja skilið við hann
lagaskilnaði. Sama formála skal hafa að karldyrum og að lög-
bergi. Einar Ól. Sveinsson telur í útgáfu sinni á Brennu-Njáls
sögu ekki ólíklegt að hér sé að ræða um minningu um gamla
réttarvenju (26. bls. nm.). í fornlögum írlands er tekið fram, að
„a woman who is not able to receive her desire in the com-
munity of marriage" geti hvenær sem er hætt að ganga í eina