Skírnir - 01.01.1977, Page 193

Ritdómar
ÓSKAR halldórsson:
UPPRUNI OG ÞEMA HRAFNKELS SÖGU
Fræðirit 3
Ranrxsóknarstofnun í bókmenntafræði við Háskóla Islands
Hið islenska bókmenntafélag. Reykjavík 1976
Þessi bók er ekki mikil að vöxtum, aðeins 67 bls. í fremur litlu broti. Efnis-
útdráttur á ensku fylgir, auk tilvitnana og registurs. Bókin skiptist í tíu
kafla, sem hver um sig tekur fyrir ákveðinn efnisþátt. Kaflafyrirsagnir eru
engar og því ekkert efnisyfirlit, sem þó hefði verið gagnlegt þessu hlaðna
og hnitmiðaða riti.
í upphafi bókar gerir Óskar nokkra grein fyrir eldri rannsóknum á Hrafn-
kels sögu, m.a. tímamótaverki Sigurðar Nordals, Hrafnkötlu, en dregur
einnig fram ögn eldri rannsóknir, sem lítt eða ekki hafa komið til umræðu
þar sem um söguna hefur verið fjallað. Er þar um að ræða óprentaðan
fyrirlestur eftir Björn M. Ólsen og ritgerð eftir E.V. Gordon. Vekur það
athygli, að í niðurstöðum þeirra Bjarnar og Gordons er tæpt á því sem
síðar kom fram í Hrafnkötlu. Þannig telja þeir báðir, að höfundur Hrafn-
kels sögu hafi unnið úr tilteknum efniviði sem rithöfundur en ekki sem
sagnfræðingur. Bjöm M. Ólsen rekur ósamræmi á milli Hrafnkels sögu og
Landnámu og telur söguna höfundarverk, en Gordon ber brigður á að
Þjóstarssynir hafi verið goðorðsmenn í Þorskafirði á 2. fjórðungi 10. aldar.
Hrafnkels er getið í Landnámu og Brandkrossa þætti. I Landnámu á
þremur stöðum. Sagt er frá útkomu hans og landnámi auk þess sem hann
er nefndur í tveimur skrám Landnámu, skránni um göfugustu landnáms-
menn og skránni um helstu höfðingja landsins við lok landnámsaldar.
Landnámu og Hrafnkels sögu ber talsvert á milli um útkomu Hrafnkels
og landnám. Sigurður Nordal taldi það sem á milli ber þó ekki meira en
svo, að höfundur Hrafnkels sögu hefði vel getað haft Landnámu fyrir sér
og vikið frá henni að geðþótta. Þessa staðhæfingu tekur Óskar til sérstakrar
meðferðar og ber nákvæmlega saman það sem segir í áðurnefndum frá-
sögnum. Er niðurstaða lxans á þann veg, að efnisþráður frásagnanna sé
hinn sami, en mannanöfn og staðanöfn flest breytt. Þessar breytingar tekur
Óskar síðan til sérstakrar umfjöllunar með hliðsjón af þjóðfræðilegum
rannsóknum norska þjóðfræðingsins Brynjulfs Alvers, sem leitt hefur rök