Bibliotheca Arnamagnæana - 01.10.1957, Blaðsíða 323
UDGAVERNES FORLÆG OG REVISION
Allerede en flygtig gennemgang af udgavens variantapparat giver det
indtryk, at det må være håndskrift A - eller et A nærstående, nu tabt
håndskrift, der har været forlæg for de trykte udgaver fra 1580. Men det
er klart, at der forud for trykningen af de to visdomsbøger må være
foretaget en revision, som på visse steder er egnet til at tilsløre forholdet
til forlæget.
Der skal her for at belyse problemerne forlæg og revision foretages
en gennemgang af følgende forhold i teksten: 1. skrivervariationer, 2.
noter, 3. lakuner, 4. andre fejl og 5. typiske varianter.
1. skrivervariationer.
Karakteristisk for A er bl. a. det store antal skrivervariationer, dette
håndskrift indeholder. Meget ofte er disse variationer af tautologisk art
og er så i regelen opstået på den måde, at skriveren i stedet for nøje at
følge forlæget enten er kommet til at skrive et ord, der står i det, han lige
har skrevet (for eks. IV,2 og 14, 14,2,28,16) eller fremgår som konsekvens
af det nys skrevne (for eks. 29,27: fijrer rannglatum og omilldum, i det
foregående står fijrer riettlatum), eller han anteciperer en glose i det føl-
gende (for eks. X,20, XXXII,28 og 24,19), eller kommer for skade at
bruge synonymer for forlægets gloser (for eks. XXIII, 14: Hans hus mun
ecki ohegnt verda heldur hardliga hegnt verda, ibidem vers 17: {miat {)ad
kemur ecki af godu til/ helldur vth af illo). Undertiden hænder det, at
skriveren opdager, at han ligefrem har glemt et ord (for eks. XXII,22).
I alle sådanne tilfælde er det sandsynligt, at skriveren har været sig utro-
skaben mod forlæget bevidst, men ikke har villet foretage strengt unød-
vendige rettelser i sin afskrift. Han tilføjer så forlægets ordlyd in scribendo.
Undertiden resulterer sådanne tendenser i rene tilføjelser (for eks. 11,4,
XXXIII, 13). Kun undtagelsesvis tyder en variation eller tilføjelse på en
bevidst bestræbelse for at tydeliggøre eller forbedre tekstens mening (som
for eks. 1,30: kening (eda hirting), hvor skriveren øjensynlig har følt