Hugur - 01.01.2015, Page 143

Frammi fyrir lífinu og dauðanum 143
og gerist í greinasöfnum af þessu tagi. Þá má nefna að frágangur textanna hvað
varðar uppsetningu og yfirlestur virðist með besta móti.
Hvað umfjöllun um heimspekinga varðar talar Páll allítarlega um Frakkana
Sartre, Ricœur og Derrida í fleiri en einni grein. Forn-Grikkirnir Sókrates, Platon
og Aristóteles skipa einnig sess í bókinni, þó sérstaklega Platon sem virðist hafa
höfðað betur og betur til Páls eftir því sem árin færðust yfir. Þjóðverjarnir Kant,
Hegel og Heidegger koma einnig við sögu og nokkrir fleiri. Telja má víst að Páll
fjalli í bókinni um þá heimspekinga sem hann hafði hvað mest dálæti á og sótti
helstu viðfangsefni sín til.
Ef segja má að Páll hafi skrifað þrenns konar greinar, þ.e. um heimspekiiðkun-
ina sjálfa, aðra heimspekinga og loks um tiltekin hugtök, eins og ást eða stjórn-
mál, eru greinar í safninu af fyrri tveimur tegundunum, með einni markverðri
undantekningu þó. Þannig eru fyrstu fimm greinarnar í bókinni um heimspekina
sjálfa og hvað í því felst að vera heimspekingur, næstu átta greinar eru um aðra
heimspekinga, þá kemur undantekningin, sem ég tel reyndar áhugaverðustu grein
bókarinnar og mun fjalla betur um á eftir, og síðast er fyrrgreint viðtal frá 1985.
Um aðra heimspekinga
Ef til vill er best að byrja á þeirri tegund texta sem ég hef minnst um að segja,
en það eru umfjallanir um aðra heimspekinga. Fyrst kemur ágætur inngangur að
Sartre í ljósi gagnrýni frá Heidegger. Þá koma tveir ágætir textar um Ricœur. Í
þeim fyrri er kenningu Ricœurs um sjálfið teflt fram gegn kenningu Sartres og sá
síðari, sem mér finnst reyndar óþarflega illskiljanlegur, fjallar um kenningu Ricœ-
urs um viljann. Þrátt fyrir að ég hafi ekki nægilega þekkingu á Sartre og Ricœur
til að vera dómbær á túlkun Páls, er erfitt að sjá að hún geti talist mjög umdeild
þar sem Páll talar frekar almennt um flest. Páll verður ekki sakaður um að tapa sér
í tæknilegum smáatriðum.
Næst koma tveir elstu textarnir í greinasafninu, „Vandinn um hið illa og sið-
fræðilegur grunnur heimspeki Pauls Ricœur“ (1983) og „Inngangsspjall að hug-
leiðingum um mannvísindi í Frakklandi“ (1976). Mér virðast þetta jafnframt vera
tvær sístu greinarnar í bókinni. Það kann að vera að ég skilji Pál ekki fyllilega hér,
en í fyrri greininni virðist mér hugsun hans óþarflega kassalaga þar sem hann
virðist ganga út frá „raunverulegu siðferði“ (156). Ekki get ég heldur séð að Páll
haldi þessum hugsunarhætti til streitu í síðari skrifum sínum. Greinin frá 1976 er
svo frekar rislítil kynning á nokkrum frönskum hugsuðum. Þar er einnig sérlega
lítið að finna af Páli sjálfum, að minnsta kosti eins og við þekkjum hann úr seinni
skrifum hans.
Í þessum hópi greina sem fjalla um aðra heimspekinga eru svo loks þrír textar
um Derrida. Einn er stutt og persónuleg minning og hinir tveir eru að mér virðist
vel skrifaðir inngangstextar að heimspeki Derrida, „Að vera á skilafresti. Stuttur
formáli að heimspeki Jacques Derrida“ og „Ritgerðin endalausa eða vandinn að
komast inn í Derrida“. Ég læt þetta nægja um greinar um aðra heimspekinga.
Hugur 2015-5.indd 143 5/10/2016 6:45:36 AM