Hugur - 01.01.2016, Side 68

Hugur - 01.01.2016, Side 68
68 Tryggvi Örn Úlfsson Ef við setjum lífið á stall sem grundvallarlögmál eða sannleika sem heimspeki- kerfin svíkja, verður það að einhliða hugtaki sem öðlast ekki merkingu nema í krafti þeirra hugtaka sem það afmarkar sig frá. Hegel fékk þannig þá hugmynd að reyna að höndla eininguna í gegnum óeininguna. Í Guðfræðilegum æskuskrifum sínum kemst hann svona að orði: „Ef ég segi að lífið sé tenging andstöðunnar og einingarinnar, þá er hægt að einangra þessa tengingu og mótmæla með því að stilla henni upp sem andstæðu hins ótengda; ég þyrfti þá að segja að lífið væri tenging hins tengda og hins ótengda [...].“4 Þannig er Hegel kominn með grundvallarhugmyndina í heimspekikerfinu. Þar sem hugurinn getur hvorki vísað til ytri einingar né innri einingar í leit sinni að grundvelli að lífsspeki sinni, verður hann að byrja á óeiningunni, þ.e. einhliða hugtaki, og leiða af því andstæðu sem þannig gefur upprunalega hugtakinu merkingu. Þegar við leiðum svo aðra and- stæðu af andstæðunni og höldum svo áfram með því að rekja okkur frá hugtaki til hugtaks, áttum við okkur að lokum á þeirri heild sem hugtökin mynda í samspili sínu. Heimspekikerfið, sem Hegel fellst á að sé nauðsynlegt, er þá lífrænt safn þeirra hugtaka sem þannig verða til í andstöðu hvert við annað og með tilvísun hvert til annars. Hegel er þannig þekktur fyrir að hafa haldið því fram að „[h]ið sanna [sé] heildin“5. Hegel áttaði sig að sama skapi á því að hann gat ekki stillt upp hvoru á móti öðru, því sem er og því sem ætti að vera, vegna þess að hið síðarnefnda er ein- göngu hugsjón sem hefur aðeins merkingu að því marki sem hægt er að fram- kvæma hana í andstæðu sinni, þ.e. veruleikanum. Þannig kemst Hegel að annarri meginniðurstöðu, að „allt sem er raunverulegt er skynsamlegt og allt sem er skyn- samlegt er raunverulegt“6. Hér komum við að ágreiningi Hegels við Kant og þar með afmörkun og merk- ingu heimspekikerfa þeirra. Það má segja að Hegel hafi ekki fundist Kant ganga nógu langt í að sætta hina ólíku þætti reynslu síns tíma. Þrátt fyrir að honum hafi tekist að sætta kristna heimsmynd þeirri newtonsku, tókst honum ekki – eða vildi ekki – sætta hugarheim og raunveruleika, þekkingu og siðferði. Það sem Kant setur fram í Gagnrýni hreinnar skynsemi er einungis skilyrði mögulegrar þekkingar, ekki raunverulegrar. Hegel taldi aftur á móti að það yrði að lýsa tilurð þekkingarinnar í sambandi og togstreitu hugarheimsins við það sem hugurinn telur vera raunverulegt og lýsa síðan ferð sjálfsverunnar frá fáfræði til þekkingar þar sem hinir andstæðu pólar sjálfsveru og raunveruleika sættast smám saman, eins og Hegel lýsti í Fyrirbærafræði andans. Ef sannleikurinn á að vera annað en tómt og einhliða hugtak, þarf hann að geta sameinast því sem hann er í andstöðu við. Þannig verður algildið sem einkennir sannleikann ekki aðeins tóm hugmynd, gildi sem við vísum til án þess að vita raunverulega hvað þýðir, heldur raunveru- legt algildi sem inniheldur hið afstæða – kerfi hins afstæða. Þessi hugleiðing leiðir okkur að enn annarri meginhugmynd Hegels: við eigum ekki að skilja hinn al- gilda sannleika einungis sem undirstöðu, þ.e. sem raunveruleikann sem liggur til 4 Hegel 1907: 348. Vitnað eftir Bernard Bourgeois. 1979: 16. 5 Hegel 1807/1986: 24. 6 Hegel 1821/1989: 24. Hugur 2017-6.indd 68 8/8/2017 5:53:28 PM
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.