Hugur - 01.01.2016, Page 78

78 Susan Stebbing
Platon hafi haft rétt fyrir sér þegar hann gerði ráð fyrir því að heimspekingar ættu
tilkall til þess að vera álitnir fullkomlega hæfir til að skipta sér af stjórnmálum eða,
hins vegar, hvort kröfur stjórnmálanna séu sérstaklega miklar þegar heimspek-
ingar eru annars vegar og hvernig þeir geti þá mætt þessum kröfum.
Til að byrja með er æskilegt að útiloka misskilning sem stundum kemur upp
hjá mörgum sem ættu að vita betur. „En hverjir, Sókrates, telurðu að séu hinir
sönnu heimspekingar?“ Spurning hins unga manns var viðeigandi. Hin ætlaða
tenging heimspekinga við stjórnmál virtist eins fjarstæðukennd Grikkjanum
á fimmtu öld f.Kr. og Englendingnum í dag. Svar Sókratesar var á þá leið að
heimspekingur væri „áhorfandi að öllum tíma og allri tilveru“. Við getum aðlagað
þessa skrúðmælgi með því að taka upp orð annars mikils höfundar sem sagði að
heimspekingur væri „sá sem sér lífið jafnt og sem sér það í heild“. Jafnvel þetta
er of stórbrotið og áreiðanlega merkingarlaust. Samt sem áður er nauðsynlegt
að hafa í huga hvað Platon átti við þegar hann talaði um sannan heimspeking
áður en við samþykkjum eða höfnum þeirri hugmynd hans að öllu væri vel farið
í ríki þar sem menntun hinna ungu væri í höndum heimspekinga sem hefðu
frá fæðingu verið sérstaklega þjálfaðir til að uppfylla það mikla hlutverk. Það er
engin fljótfærni að halda því fram að miðað við skilyrði Platons eru engin okkar
sannir heimspekingar. Þessa klisju þarf vart að taka fram. Samt titlaði ákafur
leiðaraskrifari í Manchester Guardian grein sína „Heimspekingar sem konungar“
fyrir um tuttugu árum þegar Breska heimspekistofnunin var sett á laggirnar, og
benti glaður á að meðlimalistinn státaði af tveimur fyrrverandi forsætisráðherrum
auk þáverandi forsætisráðherrans sjálfs. Af þessum þremur herramönnum áttu
því miður tveir ekkert tilkall og sá þriðji tæplega nokkurt tilkall til að vera álitnir
heimspekingar, jafnvel ef miðað er við okkar lágu staðla. Hinn nafnlausi stofn-
andi Heimspekistofnunarinnar trúði því sjálfur að leysa mætti pólitísk og félagsleg
vandamál okkar tíma ef heimspekingar tækju nú aðeins við stjórnartaumunum.
Hann taldi að höfnun þeirra eða getuleysi til þess væri ekkert annað en afleiðing
af því að þeir hefðu tekið of miklu ástfóstri við akademískar spurningar. Í ljósi
viðfangsefnis þessa greinabálks held ég að það sé viðeigandi að ég gefi stutta
lýsingu á vonum hans og bendi á þær tálsýnir sem ég tel að þessar vonir hafi
verið byggðar á. Mér þykir leitt að ég skuli vera tilneydd að vísa til hans með hinu
nafnlausa persónufornafni „hann“.
Það voru vandræði í Kína, þetta var eitthvað áður en hið svokallaða Man-
sjúkúo-tilfelli átti sér stað. Honum fannst að tímarit Heimspekistofnunarinnar ætti
að birta greinar sem „tækjust á við vandræðin í Kína“ og bentu á „hvernig mætti
helst leysa úr þeim“. Svo heit var sú sannfæring hans að þetta væri verkefni fyrir
heimspekinga að hann hvatti mig meira að segja til að skrifa slíka grein og leit þar
alveg framhjá þeirri staðreynd að ég hafði aldrei komið til Kína, vissi ekkert um
það sem átti sér stað þar eða um þá atburði sem höfðu leitt til vandræðaástandsins
og að ég vissi ekkert um helstu málsaðila. Ég man vel hvernig hann hélt áfram að
biðja mig með eftirgangsmunum: „Þú gætir þetta vel ef þú vildir, þú hefur fengið
þjálfun í heimspeki og hlýtur að vita hvernig á að kljást við þessi vandamál með
heimspekilegum hætti.“ Hann hafði kynnst frumspeki seint á lífsleiðinni og hafði
Hugur 2017-6.indd 78 8/8/2017 5:53:31 PM