Hugur - 01.01.2016, Page 134

134 Eyja M. Brynjarsdóttir
skipan heimsins varðar merkir það þróun í átt að sameiginlegu stjórn-
kerfi.24
Eins og fram hefur komið í lýsingu Carnaps var heimspeki hans ekki endilega
þannig að fram kæmi með beinum hætti að hann stæði í félagslegri baráttu með
henni. Hins vegar virðist ljóst að hann leit svo á að heimspekiiðkun ætti í það
minnsta með óbeinum hætti að breyta heiminum til hins betra. Á öðrum stað í
endurminningunum fjallar hann um samstarfið við Otto Neurath, sem vildi nýta
heimspekina sem áþreifanlegra baráttutól en félagar hans:
Sérstaklega mikilvæg fyrir mig persónulega var áhersla hans á tengslin
milli heimspekiiðkunar okkar og hinna miklu sögulegu ferla sem áttu sér
stað í heiminum: Heimspeki leiðir til umbóta í vísindalegum hugsunar-
hætti og þar með til betri skilnings á öllu sem á sér stað í heiminum, bæði
í náttúrunni og samfélaginu. Þessi skilningur skilar sér svo í umbótum á
mannlegu lífi.25
Neurath má kalla augljósasta dæmið um virkan sósíalista meðal Vínarhrings-
manna og í það minnsta var hann sá sem hélt lengst áfram að stunda heimspeki
eftir þeirri stefnu. Hann hafði verið virkur í stjórnmálum, starfað með sósíal–
demókrötum og meðal annars farið fyrir rétt ásamt meðlimum hins byltingar-
sinnaða flokks München Räterepublik. Hann var alla tíð virkur í stjórnmálastarfi
þótt hann hætti með tímanum að skipta sér af flokkspólitík og það kom glöggt
fram í verkum hans að hann taldi að hinar pósitívísku hugsjónir færu saman við
hugsjónir sósíalismans. Í fyrirlestri árið 1930 hélt hann því til dæmis fram að
hin andfrumspekilega vísindalega heimsmynd myndi stuðla að umbreytingum
á félagslegri og efnahagslegri skipan í marxískum anda.26 Sama skoðun kemur
fram í skrifum hans frá árinu 1932 þar sem kemur glöggt fram að hann telur að
útbreiðsla heimspekilegra efnishyggjukenninga sem eru lausar við frumspeki sé
mikilvæg fyrir hina marxísku samfélags- og efnahagsskipan.27
Nokkrum árum áður hafði Neurath sett fram hugmyndir sem líkja má við það
sem í seinni tíð hefur hlotið heitið sjónarhornskenningar (e. standpoint theory) í
þekkingarfræði.28 Hann heldur því fram að öreigarnir geti verið hlutlægari en
borgarastéttin og að þekking hinna fyrrnefndu geti verið meiri þrátt fyrir minni
menntun, því þeir hafi innsýn í reynsluheim sem borgararnir þekki ekki.29
Vegna vaxandi ítaka nasista í Austurríki, sem enduðu svo með því að Þjóð-
verjar innlimuðu landið árið 1938, brast flótti í lið pósitívista. Neurath kom sér til
Hollands þegar árið 1934 og dvaldi þar í útlegð til 1940. Þá fór hann til Bretlands
og þar var hann til dauðadags 1945. Það var á þessum útlegðarárum sem hann
24 Carnap 1963: 82.
25 Carnap 1963: 23–24.
26 Howard 2003: 33; Neurath 1930.
27 Neurath 1932.
28 Sjá t.d. Collins 1990; Harding 1991 og Hartsock 1997.
29 Neurath 1928: 292–297.
Hugur 2017-6.indd 134 8/8/2017 5:53:48 PM