Hugur - 01.01.2016, Page 180

Hugur | 28. ár, 2016–17 | s. 180–184
Øyvind Kvalnes: Siðfræði og samfélagsá-
byrgð. Þýð: Jón Ólafsson. Háskólaútgáfan,
2016. 156 bls.
Frá bankahruni árið 2008 hefur verið
uppi hávær krafa um að endurskoða sið-
fræði í viðskiptalífi og pólitík á Íslandi. Í
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, sem
kom út árið 2010, kemur fram að í störf-
um fagstétta sé siðferði svo samofið góð-
um starfsháttum að þar verði ekki sundur
skilið. „Það eru því náin tengsl á milli
siðferðis og starfshátta, og þegar rætt er
um siðferði til að mynda í viðskiptum og
stjórnmálum eru starfshættir fólgnir í því.
Vandaðir og viðurkenndir starfshættir á
þessum sviðum mynda þá viðmið fyrir
gagnrýna siðferðilega greiningu. Þetta er
stundum nefnt innri gagnrýni vegna þess
að viðmiðin eru vaxin úr þeim veruleika
sem til skoðunar er. Spurt er hvort menn
efni þau loforð sem hugmyndir um fag-
mennsku, vandaða starfshætti, lýðræðis-
lega stjórnarhætti og góða viðskiptahætti
fela í sér. Vandaðir eða góðir stjórnsiðir
einkennast til að mynda af því að emb-
ættismenn og kjörnir fulltrúar gegna
skyldum sínum af heilindum og sam-
viskusemi.“q
Enn fremur kemur fram í skýrslunni
að á opinberum vettvangi þurfi siðferði-
leg hugsun öðru fremur að lúta viðmið-
um um almannahagsmuni enda beri
almannaþjónum að efla þá og vernda
gegn hvers konar sérhagsmunum. Það
sé einkenni siðferðilegrar hugsunar að
hún meti gæði þeirra markmiða sem
stefnt er að. Tæknileg hugsun aftur á
móti snúist um að velja áhrifaríkustu
leiðirnar að völdu markmiði óháð því
hvert það er. Siðferðileg hugsun hafi átt
erfitt uppdráttar, meðal annars vegna
þess að ákveðið viðmiðunarleysi hafi ver-
ið ríkjandi um ágæti markmiða og van-
trú á rökræðu um þau. Slík afstaða búi
í haginn fyrir að sérhagsmunir þrífist á
kostnað almannahagsmuna en það sé eitt
megineinkennið á því hugarfari sem ríkti
hérlendis í aðdraganda bankahrunsins.2
Útkoma skýrslunnar var ótvíræð:
„Niðurstaða vinnuhópsins er að starfs-
háttum og siðferði var víða ábótavant í
íslensku samfélagi og að sú staðreynd sé
hluti af margþættum skýringum á því
hve illa fór. Þetta á við jafnt í stjórnmál-
um og viðskiptalífi sem í stjórnsýslu og
fjölmiðlum.“3 Þar að auki segir að skýr-
slan sýni í hnotskurn að brýn þörf sé
fyrir siðvæðingu á fjölmörgum sviðum í
íslensku samfélagi. Þótt margir einstak-
lingar hafi vissulega gerst sekir um ámæl-
isverða hegðun og á því þurfi að taka með
viðeigandi hætti, sé varasamt að einblína
á þá. Frá siðferðilegu sjónarmiði sé til
lengri tíma litið brýnast að treysta lýð-
ræðislega innviði samfélagsins og styrkja
Ritdómar
Siðfræði í atvinnulífi og samfélagsábyrgð
Hugur 2017-6.indd 180 8/8/2017 5:54:02 PM