Heilbrigt líf - 01.12.1941, Side 60

í þessu efni, hafi yfirleitt stefnt í þá átt, að fækka kvill-
um og sjúkdómum. Á síðustu áratugum 18. aldar voru hí-
býlin t. d. svo aum, jafnvel hjá sumum æðstu embættis-
mönnum landsins, að önnur eins þættu ekki gripum bjóð-
andi nú, auk heldur mönnum. (Sbr. lýsinguna á húsakynn-
um á biskupssetrinu í Skálholti í bók Dr. Jóns biskups
Helgasonar um Hannes biskup Finnsson). Nálega alls
staðar varð fólkið, sem oftast var fleira í heimili en nú
gerist, að kúldast allt í sömu baðstofunni nótt og dag, þeg-
ar ekki var verið við útistörf. Tveir og þrír urðu að sofa
í rúmi, og stundum fleiri, ef næturgestir voru, en það var
oft. Stundum var baðstofan full af taðreyk úr eldhúsinu
eða af Ijósreyk frá lýsislampanum, þegar á honum var
kveikt, en hann var eina Ijóstækið, sem notað var hvers-
dagslega langt fram á 19. öld. Svo segir séra Jónas Jónas-
son í fslenzkum þjóðháttum, bls. 30: „Oft . . . var . . . Ijós-
reykur mikill, svo að baðstofur voru allar svartar upp í,
og blátt hryðjaðist upp frá brjóstum þeirra, sem inni voru,
enda oft eins og þoka í baðstofum uppi af reyk“. Og hryðj-
urnar gengu á gólfið, sem oft var moldargólf. Loftræs-
ing var engin, eða ekki teljandi. Ef dropi kom úr lofti,
hripláku sumar baðstofurnar, svo að verja þurfti rúm-
fötin með gæruskinnum, og þótt fyrir kæmi, að þær héldu
vatni, láku göngin rétt æfinlega, og „svo barst fúaloftið,
rakt og rotnað, framan úr göngunum, og, þegar kalt
var inni, rann allt út í slaga“, segir séra J. J. á
sama stað. Og það var venjulega kalt á vetrum, því
að engin voru hitunartækin í baðstofunni. Að vísu fór
margt af þessu smáskánandi, er á 19. öldina leið, en þó
munu flestir, sem nú eru komnir á efri ár, hafa séð eitt-
hvað þessu líkt, þótt víðast væri komið í betra horf í
þeirra minni. Dr. Ehlers, er ferðaðist hér skömmu eftir
1890, lýsir híbýlum holdsveikra manna, er hann skoðaði,
harla óglæsilega (Dr. Edv. Ehlers: Holdsveikismálið bls.
164
Heilbrigt líf