Heilbrigt líf - 01.12.1941, Blaðsíða 104

hliða fæðutegund, er m. a. sneyddur öllum aukaefnum, en svo eru
oft nefnd einu lagi ýmis efni (aðallega vitamín og steinefni), sem
mannslíkamarium eru nauðsynleg til vaxtar og viðhalds og til hag-
nýtingar fæðunnar, þótt þau taki ekki beinan þátt i brennslu aðal-
næringarefnanna (eggjahvítu, fitu og kolvetna). Magn það, sem
líkaminn þarfnast af þessum efnum, er hverfandi lítið, og því hafa
þau verið kölluð aukaefni, en ekki vegna þess, að þau séu neitt
aukaatriði, enda fer því fjarri að svo sé. (Bætiefni væri meira rétt-
nefni, en það orð hefir verið notað um vitamin eingöngu.)
Flestum fæðutegundum fylgja fleiri eða færri aukaefni, sin ögn-
in af hverju, en mjög er þeim misskipt, því að ein matartegund
inniheldur í ríkum mæli efni, sem aðra skortir. Þannig geta ólík-
ustu fæðutegundir bætt hver aðra upp, en engin ein tegund getur
talizt fullkomin fæða, þannig að manninum sé hollt að lifa á henni
eingöngu til langframa.
Það er því ljóst, að gildi ákveðinnar matartegundar verður ekki
metið eingöngu eftir orkumagni því, er hún gefur við brunann
(meltinguna), heldur fer það og eftir því, hvað hún inniheldur af
aukaefnum. En hér getur heldur ekki verið um algilt mat að ræða
án hliðsjónar á því, hvernig fæðið í heild er samsett og hver efni
er hættast við að vanti. Ef mataræði er t. d. þannig hagað, að helzt
sé hætta á, að C-vitamín vanti, verða þær fæðutegundir sérstaklega
eftirsóknarverðar, sem auðugar eru af þessu efni.
Að öðru jöfnu verður því bezt að hafa sem fjölbreyttast fæði og
haga fæðuvali með tilliti til þess, hvað reynslan sýnir, að helzt sé
hætta á að vanti. En allt er þetta hið flóknasta mál, er til fram-
kvæmdanna kemur, því að margs er að gæta •— m. a. áhrifa mat-
reiðslunnar, sem oft leiðir til rýrnunar á aukaefnunum—, og rann-
sóknaraðferðir næringarfræðinnar á þessu sviði eru mjög ófull-
komnar.
Eins og áður er sagt, hefir hvíti sykurinn mikið næringargildi,
ef miðað er við orkumagn hans eða hitaeiningar, en hann hefir eng-
in aukaefni að bjóða. Þetta þarf þó ekki að koma að sök, ef fæðið
er að öðru leyti þannig valið, að nóg fáist annars staðar frá af öll-
um aukaefnunum. En nú er þess að gæta, að sykur og kornvörur
ýmsar — en um sumar þeirra, eins og hvíta hveitið, gildir svipað
og um sykurinn frá næringarfræðilegu sjónarmiði — eru flestum
öðrum matvælum ódýrari, og hafa því æ hlotið meiri hlutdeild í
daglegu fæði manna. Að sama skapi hlýtur neyzla annarra fæðu-
tegunda, sem m. a. eiga að sjá fyrir nægilegum aultaefnum, að
208
Heilbrigt líf